Sociale angst, ook wel sociale fobie genoemd, is meer dan een beetje zenuwachtig zijn. Iedereen voelt zich weleens gespannen in sociale situaties, zoals tijdens een presentatie of een sollicitatiegesprek. Voor mensen met sociale angst is deze spanning echter zo intens dat het hun dagelijks leven belemmert. Ze kunnen zich al dagen van tevoren zorgen maken over een situatie of deze zelfs volledig vermijden. Dit kan invloed hebben op hun sociale leven, werk, en persoonlijke ontwikkeling.
Bij sociale angst draait alles om de angst om beoordeeld, afgewezen of belachelijk gemaakt te worden. Zelfs eenvoudige interacties, zoals een gesprek met een vreemde of het ondertekenen van een document, kunnen al tot paniek leiden. Mensen met sociale angst hebben vaak het gevoel dat ze constant in de schijnwerpers staan en bekeken worden.
Herken jij deze symptomen?
Sociale angst heeft veel herkenbare symptomen. Denk aan:
- Angst voor situaties waarin je beoordeeld kunt worden.
- Zorgen dat je jezelf voor schut zet of anderen je ongemakkelijk vinden.
- Intens bang zijn om met vreemden te praten.
- Bang dat anderen je angst zullen opmerken, bijvoorbeeld doordat je bloost of trilt.
- Het vermijden van situaties waarin je de aandacht op jezelf trekt.
- Overmatig piekeren over hoe je een sociale situatie hebt aangepakt.
Voor sommige mensen is deze angst zo groot dat ze sociale of professionele kansen missen. Dit langdurige patroon van vermijden en piekeren kan jarenlang doorgaan voordat iemand hulp zoekt.
Hoe sociale angst een zichzelf vervullende voorspelling wordt
Sociale angst heeft vaak een paradoxaal effect: hoe meer je probeert je angst te beheersen, hoe erger het wordt. Dit fenomeen wordt een zichzelf vervullende voorspelling genoemd. Het idee is simpel: als je gelooft dat je zult falen, gedraag je je vaak zo dat falen onvermijdelijk wordt.
Neem bijvoorbeeld iemand die bang is om tijdens een presentatie te blozen. Door die angst probeert die persoon het blozen koste wat kost te voorkomen. Maar juist door die obsessieve focus voelt de persoon zich steeds ongemakkelijker, waardoor het blozen uiteindelijk toch gebeurt. Dit bevestigt de angst, en de cyclus begint opnieuw.
De oorsprong van dit mechanisme ligt in het werk van socioloog Robert K. Merton. Hij stelde dat verwachtingen, positief of negatief, een sterke invloed hebben op hoe we ons gedragen en hoe anderen op ons reageren. Bij sociale angst leidt de angst om beoordeeld te worden vaak tot gedrag dat deze beoordeling uitlokt.
Waarom perfectionisme sociale angst kan versterken
Veel mensen met sociale angst zijn perfectionistisch. Ze willen koste wat kost voorkomen dat ze fouten maken of zich blootstellen aan kritiek. Maar die drang naar perfectie werkt vaak juist averechts.
Stel je voor dat iemand bang is om te trillen tijdens een belangrijke ontmoeting. Die persoon zal proberen elke fysieke reactie te onderdrukken, wat leidt tot meer spanning en juist meer trillen. Of denk aan iemand die bang is om te blozen en daarom overdreven veel make-up gebruikt om dit te verbergen. Dit versterkt de focus op het probleem en maakt de angst alleen maar groter.
Perfectionisme zorgt er vaak voor dat mensen zich afsluiten van spontane interacties en kansen missen om hun sociale vaardigheden te verbeteren. Dit houdt de angst in stand en maakt het probleem steeds groter.
Vermijding: de brandstof van het probleem
Een van de grootste obstakels bij sociale angst is vermijding. Mensen vermijden situaties die hen angstig maken, zoals sociale bijeenkomsten, spreken in het openbaar of zelfs simpelweg telefoontjes beantwoorden of een boodschap doen. Hoewel dit op korte termijn verlichting geeft, versterkt het op de lange termijn de angst.
Een voorbeeld: iemand die bang is dat zijn maag geluiden maakt tijdens een vergadering, kan besluiten om het ontbijt of de lunch over te slaan. Dit lijkt een logische oplossing, maar het versterkt de angst en beperkt het dagelijkse leven. Uiteindelijk kan deze vermijding zich uitbreiden naar andere gebieden, zoals het vermijden van sociale interacties in het algemeen.
Door situaties te vermijden, missen mensen met sociale angst ook de kans om te ontdekken dat hun angsten vaak ongegrond zijn. Vermijding werkt daardoor als brandstof voor het probleem.
Van angst naar actie: wat kun je doen?
Het goede nieuws is dat sociale angst goed te behandelen is. Een van de meest effectieve methoden is cognitieve gedragstherapie (CGT). Bij CGT leer je negatieve gedachten te herkennen en uit te dagen. Als je bijvoorbeeld denkt: “Iedereen zal me raar vinden als ik bloos”, helpt CGT je om die gedachte te vervangen door een realistischere, zoals: “Veel mensen blozen; het is niet zo’n groot probleem.”
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een veelgebruikte en effectieve vorm van therapie die helpt bij het aanpakken van psychische klachten zoals angst, depressie en stress. Het uitgangspunt van CGT is dat onze gedachten, gevoelens en gedrag nauw met elkaar verbonden zijn. Negatieve of onrealistische gedachten kunnen leiden tot negatieve gevoelens en ongewenst gedrag. Tijdens CGT leert iemand deze gedachten te herkennen, te onderzoeken en te vervangen door positievere en realistischere alternatieven. Hierdoor veranderen ook de emoties en gedragingen op een positieve manier.
De therapie is vaak gestructureerd en gericht op het oplossen van specifieke problemen. Het combineert cognitieve technieken, zoals het uitdagen van belemmerende overtuigingen, met gedragsmatige technieken, zoals het geleidelijk blootstellen aan angstige situaties. CGT is kortdurend en praktisch van aard, waardoor het een toegankelijke behandelmethode is die mensen handvatten geeft om beter met hun klachten om te gaan.
Een andere aanpak is het gebruik van paradoxale strategieën. Dit klinkt misschien tegenstrijdig, maar het idee is om de angst onder ogen te zien in plaats van deze te vermijden. Stel dat iemand bang is om te blozen. In plaats van dit te verbergen, zou een therapeut kunnen voorstellen om expres te proberen te blozen. Dit neemt de druk weg en doorbreekt de cyclus van angst en controle.
Naast therapie zijn er andere manieren om met sociale angst om te gaan, zoals mindfulness en ontspanningstechnieken. Het belangrijkste is dat je stap voor stap werkt aan het verminderen van je angst, zonder te streven naar perfectie.
De kracht van verwachting
Wat we verwachten, heeft vaak een enorme invloed op hoe we ons gedragen. Als je verwacht dat je zult falen in een sociale situatie, gedraag je je vaak op een manier die dat falen uitlokt. Maar het omgekeerde is ook waar: positieve verwachtingen kunnen je gedrag en zelfvertrouwen verbeteren.
Een eenvoudig voorbeeld: stel dat je denkt dat niemand interesse heeft in wat je te zeggen hebt. Hierdoor praat je zacht of ontwijk je oogcontact, wat anderen het idee geeft dat je inderdaad niet veel te zeggen hebt. Maar als je verwacht dat mensen wel naar je willen luisteren, straal je meer zelfvertrouwen uit en reageren anderen positiever.
Sociale angst draait vaak om negatieve verwachtingen. Door te werken aan een positiever zelfbeeld en realistischere verwachtingen, kun je stap voor stap je angst verminderen. Het begint met kleine stappen, zoals een gesprek aangaan met een collega of een compliment aannemen zonder jezelf naar beneden te halen.
