Geluiden zijn overal: het geroezemoes in een drukke winkel, het tikken van een klok, of het gezoem van een koelkast. Voor veel mensen zijn dit achtergrondgeluiden, nauwelijks noemenswaardig. Maar voor sommige mensen met autisme kunnen deze geluiden een enorme impact hebben. Geluiden die anderen niet eens opmerken, kunnen voor hen intens of overweldigend zijn.
Onderzoekers richten zich steeds meer op hoe auditieve prikkelverwerking (het verwerken van geluid) een sleutelrol speelt in het begrijpen van autisme. Dit gaat niet alleen over hoe geluiden gehoord worden, maar ook over hoe ze begrepen, genegeerd of als storend ervaren worden. Het onderzoek laat zien dat geluid niet alleen een zintuiglijke ervaring is, maar ook van invloed kan zijn op emoties, gedrag en het vermogen om deel te nemen aan het dagelijks leven.
Auditieve overgevoeligheid: Meer dan een hard geluid
Veel mensen met autisme ervaren auditieve hypersensitiviteit. Dit betekent dat geluiden als harder, scherper of moeilijker te verdragen kunnen worden ervaren. Denk bijvoorbeeld aan een onverwacht luid geluid, zoals een deur die dichtslaat. Dit kan niet alleen schrikken zijn, maar ook leiden tot stress of paniek.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat drukke geluidssituaties, zoals een gesprek voeren in een druk café, een uitdaging kunnen zijn. Het vermogen om achtergrondgeluiden te negeren – iets wat veel mensen automatisch doen – werkt bij sommige mensen met autisme anders. Hierdoor kunnen geluiden die voor anderen ‘uitgeschakeld’ lijken, onverminderd doorkomen.
Deze gevoeligheid kan leiden tot een fenomeen dat ‘sensorische overbelasting’ wordt genoemd. Dit is een situatie waarin te veel prikkels tegelijkertijd binnenkomen, waardoor iemand zich overweldigd voelt. Dit kan leiden tot zogenoemde ‘meltdowns’ (intense emotionele uitbarstingen) of ‘shutdowns’ (terugtrekking en verminderde reacties).
Waarom herhaling moeilijk blijft
Niet alleen harde geluiden kunnen een probleem zijn, ook herhalende geluiden. Stel je een constante druppel voor van een lekkende kraan: voor sommige mensen met autisme kan dit bijna ondraaglijk zijn. Dit komt doordat hun hersenen minder goed in staat zijn om zich aan te passen aan herhalende geluiden. In wetenschappelijke termen wordt dit ‘verminderde habituatie’ genoemd.
Habituatie is het proces waarbij de hersenen na verloop van tijd minder sterk reageren op herhaalde prikkels. Bij mensen met autisme blijft de reactie echter vaak even intens, wat kan verklaren waarom herhalende geluiden zo storend blijven. Dit heeft niet alleen invloed op hoe ze geluiden ervaren, maar ook op hun vermogen om zich op andere dingen te concentreren.
De wetenschap achter horen: Wat zegt ons brein?
Hoe verwerken onze hersenen geluiden? Bij mensen met autisme lijkt dit proces anders te verlopen dan bij neurotypische mensen. Onderzoek toont aan dat bepaalde hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor het filteren en verwerken van geluid, anders functioneren bij autisme. Dit kan verklaren waarom sommige geluiden als overweldigend worden ervaren.
Bijvoorbeeld, de ‘auditieve hersenstamrespons’ – een vroege stap in de verwerking van geluid – toont soms afwijkingen bij mensen met autisme. Ook kunnen zij meer moeite hebben met het filteren van achtergrondgeluiden, wat betekent dat alle geluiden even belangrijk lijken. Dit kan leiden tot situaties waarin iemand zich niet kan concentreren op een gesprek omdat alle omgevingsgeluiden even hard doordringen.
Hoe auditieve prikkels sociale interacties beïnvloeden
Auditieve prikkelverwerking heeft ook een directe invloed op hoe mensen met autisme communiceren en omgaan met anderen. Stel je een drukke verjaardag voor, waar verschillende gesprekken, muziek en lachende mensen door elkaar klinken. Voor veel mensen met autisme kan zo’n situatie enorm stressvol zijn.
Sociale interactie kan voor veel mensen met autisme sowieso uitdagend zijn, omdat dit vaak extra cognitieve inspanning vraagt, bijvoorbeeld om sociale signalen te interpreteren of aan sociale verwachtingen te voldoen. In een omgeving vol prikkels, zoals een drukke verjaardag, worden deze uitdagingen nog groter.
Prikkelvolle situaties maken het moeilijker om zich te concentreren op één gesprek of om relevante informatie uit de chaos te filteren. Het kan voelen alsof alle geluiden even belangrijk zijn, wat leidt tot een overweldigend effect. Dit verhoogt niet alleen de mentale belasting, maar kan ook gevoelens van frustratie, vermoeidheid of angst versterken. Als gevolg daarvan trekken veel mensen met autisme zich terug, vermijden ze dergelijke situaties of hebben ze moeite om actief deel te nemen.
Het onvermogen om achtergrondgeluiden te filteren kan ervoor zorgen dat een gesprek volgen bijna onmogelijk wordt. Dit kan leiden tot frustratie of het vermijden van sociale situaties. Ook kunnen harde of onverwachte geluiden ervoor zorgen dat iemand zich volledig terugtrekt of moeite heeft om zich open te stellen in een sociale context.
Van stress tot slaap
Auditieve gevoeligheid kan verder gaan dan alleen horen. Het kan ook een rol spelen in hoe iemand stress ervaart of zelfs slaapt. Mensen met autisme melden vaak dat geluiden, zoals een tikkende klok, de ademhaling van een bedgenoot of verkeer buiten, hun slaap verstoren. Chronisch slechte slaap kan weer invloed hebben op hun concentratie, stemming en kwaliteit van leven.
Daarnaast kan de constante alertheid voor storende geluiden bijdragen aan verhoogde angstniveaus. Dit creëert een vicieuze cirkel waarin stress de gevoeligheid voor geluid verder vergroot.
Hoe we kunnen helpen
Gelukkig zijn er manieren om mensen met auditieve gevoeligheid te ondersteunen. Geluidsdempende koptelefoons of oordoppen kunnen bijvoorbeeld helpen om storende prikkels te verminderen. Ook kunnen rustige ruimtes, waar men zich even kan terugtrekken, een groot verschil maken.
Technologie speelt ook een rol. Apparaten die achtergrondgeluiden dempen of muziektherapie kunnen helpen om auditieve prikkelverwerking te verbeteren. Het belangrijkste blijft echter begrip en flexibiliteit tonen. Door de omgeving aan te passen aan de behoeften van iemand met autisme, kunnen zij zich veiliger en meer op hun gemak voelen.
Een breder perspectief
Auditieve prikkelverwerking is slechts een deel van het grotere sensorische plaatje bij autisme. Veel mensen met autisme hebben ook andere sensorische gevoeligheden, zoals voor licht, aanraking of geur. Al deze factoren samen vormen de unieke manier waarop zij de wereld ervaren.
Het begrijpen en ondersteunen van deze ervaringen kan niet alleen de kwaliteit van leven verbeteren, maar ook bijdragen aan meer inclusie en begrip in de samenleving.
Hoe ervaar jij geluid? Laat je gedachten achter in de reacties hieronder of meld je aan op het forum!
Poulsen R, Williams Z, Dwyer P, Pellicano E, Sowman PF, McAlpine D. How auditory processing influences the autistic profile: A review. Autism Res. 2024;17(12):2452-2470. doi:10.1002/aur.3259
