Het syndroom van Gilles de la Tourette is een neurologische aandoening die meestal begint in de kindertijd. Het wordt gekenmerkt door motorische en vocale tics, zoals knipperen, schoudertrekken of het maken van geluiden. De symptomen verschillen per persoon in ernst en frequentie, en velen hebben bijkomende aandoeningen zoals ADHD of OCD.
Hoewel Tourette vaak wordt geassocieerd met tics, is er veel onbekend over wat er precies in de hersenen gebeurt. Onderzoekers hebben daarom hersenscans gebruikt om de structuur en functie van de hersenen bij mensen met Tourette beter te begrijpen. Dit onderzoek biedt inzicht in de onderliggende mechanismen en kan mogelijk bijdragen aan betere behandelingen.
De hersenverschillen bij Tourette
Uit studies blijkt dat er veranderingen zijn in de hoeveelheid grijze stof in de hersenen van mensen met Tourette. Grijze stof bevat de zenuwcellen die verantwoordelijk zijn voor informatieverwerking. Bij Touretters is in sommige gebieden, zoals de rechter voorste cingulate cortex en de linker postcentrale gyrus, minder grijze stof aanwezig. Daarentegen is er in andere gebieden, zoals het cerebellum (kleine hersenen) en het striatum, juist meer grijze stof gevonden.
Wat betekenen deze veranderingen? Minder grijze stof in de postcentrale gyrus, een gebied dat betrokken is bij het verwerken van aanrakingen en bewegingen, kan invloed hebben op de manier waarop de drang om een tic uit te voeren wordt ervaren. Meer grijze stof in het striatum, een deel van de hersenen dat bewegingen coördineert, kan verband houden met de overmatige motorische activiteit die bij Tourette voorkomt.
Wat laten hersenscans zien?
Met behulp van functionele MRI (fMRI) hebben onderzoekers onderzocht hoe bepaalde hersengebieden bij mensen met Tourette werken. Hieruit blijkt dat sommige gebieden overactief zijn, zoals de rechter superior frontale gyrus en de rechter temporale gyrus. Deze gebieden zijn onder andere betrokken bij planning en sociale signalen. Tegelijkertijd zijn andere hersengebieden, zoals het supplementaire motorische gebied (SMA), juist minder actief. Dit gebied speelt een rol in de voorbereiding van bewegingen.
Interessant genoeg is er een overlap gevonden tussen structurele en functionele veranderingen in de cingulate cortex. Dit kan betekenen dat deze regio een sleutelrol speelt bij Tourette. Het kan bijvoorbeeld betrokken zijn bij het ervaren van premonitory urges – de onaangename sensaties die vaak voorafgaan aan een tic.
Volwassenen versus kinderen met Tourette
Onderzoekers hebben ook gekeken naar verschillen tussen kinderen en volwassenen met Tourette. Bij volwassenen zijn er meer duidelijke veranderingen in hersenstructuren en -functies te zien dan bij kinderen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat volwassenen minder grijze stof hebben in de rechter inferieure frontale gyrus, een gebied dat belangrijk is voor impulscontrole. Bij kinderen zijn deze verschillen minder uitgesproken.
Dit kan erop wijzen dat de hersenen zich aanpassen naarmate een persoon ouder wordt. Sommige kinderen ontwikkelen mogelijk compensatiemechanismen waardoor hun tics in de loop van de tijd afnemen. Bij volwassenen die hier minder goed in slagen, blijven de tics vaak aanwezig.
Wat betekent dit voor behandelingen?
De inzichten uit hersenonderzoek kunnen bijdragen aan betere behandelingen voor Tourette. Een voorbeeld hiervan is transcraniële magnetische stimulatie (TMS), waarbij hersengebieden zoals het SMA gestimuleerd worden om de activiteit te reguleren. Ook medicatie die invloed heeft op de hersengebieden die overactief of onderactief zijn, kan mogelijk effectiever worden ingezet dankzij deze kennis.
Daarnaast kan neuroimaging in de toekomst een rol spelen bij het stellen van diagnoses of het monitoren van behandelingen. Door hersenveranderingen in kaart te brengen, kunnen artsen mogelijk voorspellen welke therapie het meest geschikt is.
Wat kunnen we hiervan leren?
Het onderzoek naar de hersenen van mensen met Tourette laat zien dat zowel de structuur als de functie van de hersenen veranderd is. Dit helpt ons niet alleen om de aandoening beter te begrijpen, maar biedt ook aanknopingspunten voor nieuwe behandelingen.
Yang Y, Zhou J, Yang H, Wang A, Tian Y, Luo R. Structural and functional alterations in the brain gray matter among Tourette syndrome patients: a multimodal meta-analysis of fMRI and VBM studies. J Neurol. 2025;272(2):133. Published 2025 Jan 15. doi:10.1007/s00415-024-12852-w
