Menstruatie is een ingrijpende gebeurtenis in het leven van veel vrouwen, maar voor autistische vrouwen en meisjes brengt het extra uitdagingen met zich mee. Toch wordt dit onderwerp vaak genegeerd, zowel in wetenschappelijk onderzoek als in de zorg. Hoewel de meeste meisjes menstruatie als een normale ontwikkeling beschouwen, ervaren autistische vrouwen deze verandering vaak als overweldigend. Hun unieke sensorische gevoeligheden en moeilijkheden met routines worden vaak niet goed begrepen of ondersteund.
Recent onderzoek wijst uit dat er een groot gebrek is aan specialistische zorg en begeleiding. Ouders, zorgverleners en medische professionals staan vaak met lege handen. Dit maakt de overgang naar de puberteit en het omgaan met menstruatie onnodig moeilijk, en dat heeft invloed op de levenskwaliteit van zowel de meisjes als hun families.
De impact van sensorische gevoeligheden tijdens de menstruatie
Een veelvoorkomend kenmerk van autisme is verhoogde sensorische gevoeligheid. Tijdens de menstruatie kan deze gevoeligheid nog sterker worden. Meisjes en vrouwen melden bijvoorbeeld dat het dragen van maandverband of tampons extreem oncomfortabel is. Sommigen kunnen de geur van menstruatiebloed of hygiëneproducten niet verdragen, terwijl anderen zich overweldigd voelen door de fysieke sensaties van menstruatie.
Deze sensorische overprikkeling leidt vaak tot verhoogde stress en angst. In sommige gevallen kan het zelfs resulteren in “shutdowns” of terugtrekking. Deze problemen worden nog versterkt door het gebrek aan begrip vanuit de omgeving. Veel vrouwen voelen zich niet gehoord door zorgverleners en ervaren een gebrek aan passende oplossingen voor hun specifieke behoeften.
Menstruatie is een natuurlijk proces dat plaatsvindt in het lichaam van vrouwen. Het maakt deel uit van de menstruatiecyclus, een reeks hormonale veranderingen die het lichaam voorbereidt op een mogelijke zwangerschap. De cyclus duurt gemiddeld 28 dagen, hoewel dit per persoon kan variëren.
De menstruatiecyclus begint in de eierstokken, waar follikels (kleine blaasjes) rijpen onder invloed van hormonen zoals oestrogeen. Tijdens de eisprong komt een rijpe eicel vrij uit de eierstok en reist door de eileider naar de baarmoeder. Ondertussen bereidt de baarmoeder zich voor op een mogelijke zwangerschap door een dikke laag slijmvlies, het endometrium, op te bouwen. Dit slijmvlies bevat veel bloedvaten en voedingsstoffen die nodig zijn om een bevruchte eicel te laten innestelen en groeien.
Als er geen bevruchting plaatsvindt, wordt de eicel samen met het opgebouwde baarmoederslijmvlies afgestoten. Dit proces wordt menstruatie genoemd. Het baarmoederslijmvlies en het bloed verlaten het lichaam via de vagina. Gemiddeld duurt een menstruatie drie tot zeven dagen.
De biologische functie van menstruatie is essentieel voor voortplanting. Het zorgt ervoor dat de baarmoeder zich elke cyclus opnieuw kan voorbereiden op een eventuele zwangerschap. Hoewel menstruatie vaak als een ongemak wordt ervaren, is het een belangrijk teken van de reproductieve gezondheid.
Puberteit en menarche: een mijlpaal vol uitdagingen
De eerste menstruatie, ook wel menarche genoemd, markeert een belangrijke overgang in het leven van een meisje. Voor autistische meisjes kan deze overgang echter verwarrend en stressvol zijn. Ouders en verzorgers maken zich vaak zorgen over hoe ze hun dochters kunnen voorbereiden op deze verandering. Angst voor gedragsveranderingen en onzekerheid over hoe menarche zal verlopen, zijn veelvoorkomende zorgen.
Een studie wees uit dat veel ouders en zorgverleners behoefte hebben aan training en hulpmiddelen om hun dochters te ondersteunen. Dit varieert van praktische tips over hygiëne tot emotionele begeleiding. Een gebrek aan toegang tot deze middelen kan ervoor zorgen dat meisjes onnodig lang worstelen met deze nieuwe fase in hun leven.
Praktische barrières: van hygiëneproducten tot routines
Het beheren van menstruatie brengt voor veel autistische vrouwen praktische uitdagingen met zich mee. Zo kunnen ze moeite hebben met het gebruik van traditionele hygiëneproducten. Tampons en maandverband worden vaak als ongemakkelijk of zelfs pijnlijk ervaren. Daarnaast kan het bijhouden van een menstruatiekalender en het aanpassen van routines overweldigend zijn.
Ook het sociale aspect speelt een rol. Veel vrouwen voelen zich beschaamd om over menstruatie te praten, zelfs met familie of zorgverleners. Dit taboe belemmert niet alleen hun toegang tot informatie, maar maakt het ook moeilijker om passende hulp te vinden. Initiatieven zoals menstruatietraining en het gebruik van alternatieve producten, zoals menstruatiecups of wasbaar maandverband, kunnen helpen om deze uitdagingen aan te pakken.
Tips en adviezen voor autistische meisjes en vrouwen

Hier zijn enkele praktische tips en adviezen die kunnen helpen:
- Experimenteer met verschillende producten, zoals maandverband zonder parfum, menstruatiecups of wasbaar maandverband. Sommige producten voelen prettiger aan bij sensorische gevoeligheden.
- Kies ademende en zachte materialen om irritatie te voorkomen.
- Gebruik een menstruatiekalender of apps om je cyclus bij te houden. Dit kan helpen om je voor te bereiden op je menstruatie.
- Visuele schema’s of pictogrammen kunnen nuttig zijn om dagelijkse taken rond menstruatie, zoals het verwisselen van producten, beter te begrijpen.
- Plan vaste momenten voor het verschonen, bijvoorbeeld bij het wakker worden, na de lunch en voor het slapengaan.
- Bewaar menstruatieproducten op een vaste plek die gemakkelijk toegankelijk is.
- Als geuren van producten of bloed je storen, kies dan voor geurloze producten en gebruik eventueel luchtverfrissers.
- Draag comfortabele kleding die niet knelt, zoals losse broeken of rokken, om extra irritatie te voorkomen.
- Het is normaal dat je je emotioneel anders voelt tijdens je menstruatie. Probeer activiteiten te plannen die je helpen ontspannen, zoals een warm bad, rustige muziek luisteren of een wandeling maken.
- Praat met vertrouwde mensen als je je overweldigd voelt. Ouders, vrienden of een zorgverlener kunnen helpen.
- Wees niet bang om hulp te vragen aan ouders, leerkrachten of medische professionals. Zij kunnen je ondersteunen bij het beter begrijpen en omgaan met je cyclus.
De rol van zorgverleners en medische professionals
Veel zorgverleners voelen zich ongemakkelijk om het onderwerp menstruatie te bespreken met autistische vrouwen en meisjes. Onderzoek toont aan dat slechts een klein percentage gynaecologen en huisartsen zich echt op hun gemak voelt bij het aanbieden van reproductieve zorg aan mensen met autisme of andere ontwikkelingsstoornissen. Dit gebrek aan kennis en vertrouwen resulteert vaak in een gebrekkige begeleiding.
Toch is het essentieel dat medische professionals beter worden opgeleid om met deze doelgroep om te gaan. Het ontwikkelen van gespecialiseerde programma’s die inspelen op de unieke behoeften van autistische meisjes en vrouwen kan een wereld van verschil maken. Denk bijvoorbeeld aan trainingen over hoe je menstruatie bespreekbaar maakt en praktische hulpmiddelen biedt.
Ferrara R, Ricci L, Ricci P, et al. How autistic women are aware of their body and take care of their health? Focus on menstruation cycles and gynecological care. Clin Ter. 2024;175(3):168-175. doi:10.7417/CT.2024.5058