Veel mensen met autisme – en hun ouders – zoeken naar manieren om het dagelijks leven wat makkelijker te maken. Want hoe goed begeleiding of therapie ook kan zijn, het effect blijft soms beperkt. En medicijnen? Die werken soms, maar komen geregeld met vervelende bijwerkingen zoals gewichtstoename, prikkelbaarheid of vermoeidheid.
Geen wonder dat steeds meer mensen zich afvragen: kan voeding of een supplement helpen? Denk aan melatonine, omega 3, vitamine D of plantstoffen als resveratrol. Je hoort er van alles over, maar wat klopt er nou echt? Onderzoekers uit Brazilië doken in het wetenschappelijk bewijs en kwamen tot een overzicht van wat er bekend is. In dit artikel nemen we je mee door hun bevindingen – met een kritische blik én voorbeelden die herkenbaar zijn voor wie leeft met autisme.
De theorie achter supplementen
Autisme is geen ziekte, maar een andere manier waarop het brein werkt. Toch lijkt het erop dat sommige biologische processen bij autisme uit balans zijn. Eén van de opvallendste bevindingen in recent onderzoek: mensen met autisme vertonen vaker tekenen van neuroinflammatie, oftewel ontstekingsreacties in de hersenen. Denk aan overactieve afweercellen (microglia) en te veel prikkelstoffen zoals glutamaat.
Ook oxidatieve stress – schade aan cellen door een teveel aan ‘vrije radicalen’ – speelt mogelijk een rol. Het lichaam heeft antioxidanten nodig om die schade te beperken. En daar komen supplementen in beeld: sommige stoffen uit voeding, zoals melatonine of vitamine D, kunnen die balans helpen herstellen. Ze hebben ontstekingsremmende en antioxiderende eigenschappen – en dat zou invloed kunnen hebben op gedrag, slaap of stemming.
Maar let op: dit zijn ingewikkelde processen. Een supplement is geen magische oplossing. Wat bij de één werkt, doet bij de ander misschien niets. Toch zijn er wel degelijk supplementen die in studies bij mensen met autisme een positief effect lieten zien.
Melatonine: Beter slapen, beter gedrag?
Melatonine is hét voorbeeld van een supplement dat wél overtuigend werkt. Veel mensen met autisme – kinderen én volwassenen – hebben moeite met inslapen, doorslapen of een verstoord dag-nachtritme. Melatonine, een lichaamseigen hormoon dat slaap regelt, kan hierbij helpen.
Uit meerdere studies blijkt dat melatonine (vaak in doses van 1 tot 10 mg per dag) zorgt voor:
- snellere inslaaptijd (tot wel 48 minuten sneller);
- langere nachtrust (gemiddeld een uur meer slaap);
- minder nachtelijk wakker worden.
En het blijft daar niet bij: ouders rapporteerden ook verbeteringen in gedrag, zoals minder hyperactiviteit, irritatie en agressie. En, niet onbelangrijk: melatonine is veilig en geeft weinig tot geen bijwerkingen.
Let wel: bij sommige kinderen werkt een lage dosis al, anderen hebben een hogere of verlengde afgifte nodig. Ook wordt het effect sterker in combinatie met goede ‘slaaphygiëne’ (vaste bedtijden, rustige avondroutines).
Vitamine D: Zonlicht in een pil?
Vitamine D krijg je via zonlicht en in mindere mate via voeding binnen. Maar veel kinderen met autisme hebben een tekort – soms ernstig. Dat is niet alleen slecht voor de botten, maar mogelijk ook voor het brein. Vitamine D beïnvloedt namelijk hersenontwikkeling, afweersysteem én de aanmaak van serotonine (de ‘gelukstof’ in je brein).
In studies bij kinderen met autisme leidde suppletie tot:
- verbetering van sociale vaardigheden;
- minder hyperactiviteit en prikkelbaarheid;
- positieve verandering in hersenstructuur (in diermodellen);
- vermoedelijk ook minder ontstekingsactiviteit.
Een voorbeeld: in een gerandomiseerde studie kregen kinderen dagelijks 300 IE (internationale eenheden) vitamine D per kilo lichaamsgewicht – dat komt neer op 7,5 microgram of 0,0075 milligram per kilo. De maximale dosis was 6000 IE per dag, oftewel 150 microgram (0,15 milligram). Na 15 weken zagen onderzoekers significante gedragsverbetering op beoordelingsschalen zoals de CARS en de ATEC.
Tegelijk is het bewijs wisselend. Niet alle studies tonen effect en de optimale dosering verschilt. Maar omdat vitamine D veilig is (mits binnen grenzen!) en tekorten veel voorkomen, wordt suppletie vaak overwogen – zeker in combinatie met andere interventies.
Anthocyanen: Paars fruit voor het brein?
Anthocyanen zijn kleurstoffen in blauwe bessen, zwarte rijst en paarse groente. Ze zijn krachtige antioxidanten en ontstekingsremmers. In muismodellen blijken ze de darmflora te herstellen en ontstekingen in de hersenen te verminderen. Dit leidde tot beter gedrag en sociale interactie bij de muizen.
Bij mensen is nog geen enkel onderzoek gedaan naar anthocyanen bij autisme. Maar omdat ze veilig zijn en mogelijk de darm-brein-as positief beïnvloeden, is het een interessant spoor. Zeker als je weet dat darmproblemen en autistisch gedrag geregeld samen voorkomen – en dat veel mensen met autisme een afwijkende darmflora hebben.
Een extra bordje paars fruit lijkt dus geen slecht idee. En wie weet zien we in de toekomst wel ‘blauwe bessensupplementen’ op recept.
Resveratrol
Resveratrol is een stof die voorkomt in rode druiven, pinda’s en… rode wijn. Het heeft veel positieve eigenschappen: antioxiderend, ontstekingsremmend en zelfs tumorgroei-remmend. In muismodellen voorkwam het autistisch gedrag na blootstelling aan schadelijke stoffen. Ook verbeterde het hersenstructuren die bij autisme vaak anders zijn.
Bij mensen is het bewijs beperkt. In een kleinschalige studie daalde de irritatie bij kinderen met autisme die dagelijks 200 mg resveratrol slikten. Een andere studie vond echter geen effect op irritatie, maar wél op hyperactiviteit.
Nadeel: resveratrol heeft een lage biologische beschikbaarheid, wat betekent dat je lichaam er maar een klein deel van opneemt. Toch is het een interessant supplement – vooral omdat het in combinatie met andere stoffen of therapieën mogelijk sterker werkt.
PEA: Natuurlijke ontstekingsremmer uit eigeel en pinda’s
Palmitoylethanolamide (PEA) is minder bekend, maar veelbelovend. Het komt van nature voor in voeding en je lichaam maakt het ook zelf aan. Het remt ontstekingen en beschermt zenuwcellen. In onderzoek bij kinderen met autisme verbeterde het gedrag (minder hyperactiviteit en irritatie) als PEA werd toegevoegd aan bestaande medicatie.
Vooral opvallend: sommige kinderen ontwikkelden betere taalvaardigheid en sociale respons. Omdat PEA nauwelijks bijwerkingen geeft, wordt het gezien als een veilig en nuttig supplement, zeker als aanvulling.
Voor de liefhebber: PEA werkt via PPAR-α-receptoren in cellen en beïnvloedt onder andere het glutamaatsysteem. Dat is relevant, want glutamaat is vaak uit balans bij autisme.
Co-enzym Q10: Energie voor je hersencellen
CoQ10 (of ubiquinon) speelt een sleutelrol in de energieproductie in cellen – vooral in mitochondriën. Het is ook een antioxidant en wordt soms ingezet bij hartklachten of migraine. Bij autisme lijkt het vooral nuttig bij kinderen met tekenen van mitochondriale disfunctie (een verstoring in de energiefabriekjes van je cellen).
In studies leidde suppletie tot:
- minder slaapproblemen;
- verbeterde spraak en interactie;
- minder agressie en zelfbeschadiging;
- betere werking van antioxidanten in het lichaam.
Eén studie liet zien dat 76% van de kinderen die CoQ10 kreeg verbetering vertoonde – vooral in sociaal gedrag en communicatie. De doseringen liepen uiteen van 30 tot 100 mg per dag, afhankelijk van leeftijd en gewicht.
Net als bij andere supplementen geldt: het werkt niet bij iedereen, maar voor sommigen is het een waardevolle aanvulling.
Beloftevol, maar nog geen wondermiddel
Supplementen bij autisme zijn populair – en dat is begrijpelijk. Maar het is geen kwestie van ‘slik dit en alles wordt beter’. Wat we wél kunnen zeggen op basis van de huidige wetenschap:
- Melatonine werkt duidelijk bij slaapproblemen en mogelijk ook op gedrag.
- Vitamine D heeft potentie, vooral bij jonge kinderen met een tekort.
- Stoffen zoals PEA, CoQ10 en resveratrol zijn veelbelovend, maar vragen om meer onderzoek.
- Anthocyanen klinken logisch en veilig, maar zijn nog niet getest bij mensen met autisme.
- Supplementen werken het best als aanvulling – niet als vervanging – van therapie en begeleiding.
Let op: niet elk supplement is zonder risico. Overleg altijd met een arts of diëtist als je overweegt om (nieuwe) supplementen te gebruiken.
Dobrachinski F, Ribeiro KA, Bezerra IC, et al. Nutraceutical approaches for Autism Spectrum Disorder treatment. Behav Brain Res. Published online May 21, 2025. doi:10.1016/j.bbr.2025.115653
