Sulforafaan is een stofje dat van nature voorkomt in kruisbloemige groenten zoals broccoli, bloemkool, spruitjes en radijs. Het ontstaat als de plant beschadigd wordt – bijvoorbeeld bij het kauwen of snijden. Dan komt een enzym vrij (myrosinase) dat een voorloperstof (glucorafanine) omzet in sulforafaan.
Het is vooral bekend als antioxidant. Dat betekent dat het schade door ‘vrije radicalen’ – agressieve moleculen die cellen kunnen aantasten – helpt tegengaan. Ook werkt het ontstekingsremmend en activeert het allerlei beschermingsmechanismen in het lichaam, waaronder in de hersenen. Sulforafaan kan namelijk, en dat is bijzonder, door de bloed-hersenbarrière heen. Daardoor kan het rechtstreeks invloed uitoefenen op hersenfuncties. Reden genoeg voor onderzoekers om te kijken of het ook iets kan betekenen bij autisme.
Waarom denkt men dat het werkt bij autisme?
Autisme is geen ziekte, maar een andere manier van informatie verwerken. Toch zijn er wel biologische processen die vaker voorkomen bij mensen met autisme en die mogelijk bijdragen aan overprikkeling, gedragsproblemen of communicatieproblemen. Zo is er vaak sprake van:
- Verstoorde synaptische communicatie: signalen tussen hersencellen verlopen minder efficiënt;
- Neuro-inflammatie: het immuunsysteem in de hersenen staat als het ware ‘aan’;
- Oxidatieve stress: de balans tussen schadelijke stoffen en beschermende enzymen is verstoord;
- Problemen in de mitochondriën: dit zijn de ‘energiefabrieken’ van de cel;
- Een bijzonder fenomeen: sommige kinderen met autisme laten tijdelijk beter gedrag zien tijdens koorts.
En laat sulforafaan nu juist op al die vlakken iets doen. Het remt ontstekingen, vermindert oxidatieve stress, beschermt mitochondriën en – opvallend – activeert een zogeheten heat shock response, vergelijkbaar met wat er tijdens koorts gebeurt. Daardoor ontstond de hypothese dat sulforafaan gedrag zou kunnen verbeteren bij mensen met autisme. Maar wat blijkt daar nu echt van uit onderzoek?
Wat laat het onderzoek zien?
Een Chinese onderzoeksgroep heeft zes gerandomiseerde klinische studies geanalyseerd, met in totaal meer dan 1800 deelnemers tussen de 3 en 30 jaar. Ze onderzochten het effect van sulforafaan (verkregen uit broccoli-extract) vergeleken met een placebo.
Een placebo is een nepbehandeling die er precies uitziet als een echt medicijn, maar geen werkzame stof bevat. Denk aan een pil met alleen suiker of zetmeel. In wetenschappelijk onderzoek wordt een placebo vaak gebruikt om te kunnen vergelijken of een nieuw middel écht effect heeft, of dat mensen zich beter voelen omdat ze denken dat ze iets krijgen wat helpt.
Als iemand die een placebo krijgt toch verbetering merkt, heet dat het placebo-effect. Dat zegt veel over de kracht van verwachting – en laat zien waarom goed opgezette studies zo belangrijk zijn.
Wat zagen ze?
- Totale symptomen verbeterden licht (effectgrootte -0,27; dat is ‘matig’);
- Sociaal contact en sociale communicatie verbeterden (effectgrootte ~-0,24 tot -0,43);
- Hyperactiviteit daalde sterk (effectgrootte -0,58; ‘groot effect’);
- Stereotiep gedrag werd iets minder (klein effect);
- Geen effect op sociale motivatie, angst, sensorische overgevoeligheid of irritatie.
Opvallend: het maakte nogal uit wíé het gedrag beoordeelde. Ouders en professionals kwamen niet altijd tot dezelfde conclusies. Ook de gebruikte meetinstrumenten beïnvloedden de uitkomst. Dit suggereert dat de waargenomen effecten deels afhangen van hoe en door wie ze gemeten worden.
Voor wie werkt het (en voor wie niet)?
Sulforafaan lijkt vooral effect te hebben bij:
- Kinderen en jongeren, hoewel sommige studies ook volwassenen meenamen;
- Langdurig gebruik: minimaal 10 weken lijkt nodig voor effect op hyperactiviteit en gedrag;
- Professionele beoordeling: als een arts of psycholoog de beoordeling doet, zijn de effecten duidelijker dan wanneer ouders het gedrag inschatten.
Er was geen bewijs dat het beter werkt bij mensen mét of zonder verstandelijke beperking of bij specifieke gedragsprofielen. Ook werd niet gekeken naar verschillen in autistische subtypes. We weten dus (nog) niet voor welk ‘soort brein’ het het meest geschikt is.
Hoe veilig is sulforafaan?
Drie van de zes studies rapporteerden bijwerkingen. Wat bleek?
- Klachten als hoofdpijn, slapeloosheid of prikkelbaarheid kwamen voor, maar niet vaker dan bij mensen die een placebo kregen.
- Er werden geen ernstige bijwerkingen gemeld.
Vergelijk dat eens met medicijnen als risperidon of aripiprazol – de enige twee officieel goedgekeurde middelen voor autisme. Die kunnen wel helpen tegen bijvoorbeeld agressie, maar geven bij langdurig gebruik vaak gewichtstoename, bewegingsstoornissen of zelfs diabetes. Dan klinkt een broccoli-extract ineens een stuk vriendelijker.en
Risperidon is een antipsychoticum dat in Nederland en België soms wordt voorgeschreven aan kinderen en volwassenen met autisme. Het werkt vooral tegen prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen en agressie. Het kan mensen rustiger maken. Het doet niets aan de kernkenmerken van autisme zoals sociaal contact of herhalingsgedrag.
Het middel beïnvloedt de balans van dopamine en serotonine in de hersenen. Nadeel is dat het regelmatig bijwerkingen geeft, zoals gewichtstoename, slaperigheid, bewegingsstoornissen of hormoonschommelingen. Daarom wordt het meestal alleen gebruikt als andere aanpakken onvoldoende werken.
Toch is voorzichtigheid op zijn plaats. Voedingssupplementen zijn niet altijd even goed gecontroleerd. De werkzame stof moet in de juiste vorm én hoeveelheid worden ingenomen, wat in ‘gewone’ broccoli nauwelijks lukt. De onderzochte preparaten bevatten vaak een mix van geconcentreerde zaad- en spruitextracten, gecombineerd met het enzym myrosinase, om de omzetting naar sulforafaan mogelijk te maken.
Aripiprazol is, net als risperidon, een antipsychoticum dat bij autisme wordt ingezet tegen prikkelbaarheid en probleemgedrag. Het wordt vaak gezien als een ‘mildere’ variant omdat het iets minder kans geeft op gewichtstoename of slaperigheid. Toch komen ook bijwerkingen voor, zoals rusteloosheid, hoofdpijn, slaapproblemen en soms bewegingsstoornissen.
Het middel werkt via andere mechanismen dan risperidon, en sommige mensen verdragen het beter. Gebruik gebeurt meestal onder strikte medische begeleiding.
Wat weten we nog niet?
Best veel. Bijvoorbeeld:
- Hoe lang blijft het effect bestaan? Geen enkele studie keek naar de langetermijneffecten.
- Hoe werkt het precies? Slechts één studie onderzocht biologische markers zoals ontstekingswaarden of mitochondriale functie. Over het microbioom (de darmflora) – terwijl we weten dat dat veel invloed heeft op de werking van sulforafaan – werd helemaal niets gemeten.
- Welke dosis is ideaal? De meeste studies baseerden de dosering op lichaamsgewicht, maar er is geen internationale standaard.
Ook belangrijk: veel uitkomsten hangen af van subjectieve beoordeling. Zonder objectieve biomarkers blijft het moeilijk te zeggen wat het echte effect is.
Nederland en België?
In de lage landen kun je inmiddels verschillende broccoli-extracten met sulforafaan kopen, vooral online of bij natuurwinkels. Maar let op: lang niet elk supplement bevat de juiste actieve vorm, en zelfs dan is de hoeveelheid vaak veel lager dan in de studies gebruikt werd.
Zelf broccoli eten is gezond, maar levert bij lange na niet genoeg sulforafaan op om therapeutisch effect te verwachten. Daarvoor heb je extracten nodig, met goed gecontroleerde hoeveelheden glucorafanine én actief myrosinase. Die laatste verdwijnt overigens bij koken, dus zelfs kilo’s broccoli eten helpt je niet verder als het gaat om sulforafaan als behandeling.
Zorgverzekeraars vergoeden deze supplementen niet, en ook huisartsen zullen het meestal niet aanraden als reguliere behandeling. Toch kan het, in overleg met een arts, voor sommige mensen het proberen waard zijn – zeker als andere middelen niet goed verdragen worden.
Samengevat
- Sulforafaan is een stofje uit broccoli met antioxidante en ontstekingsremmende werking.
- Het lijkt mild positief effect te hebben op gedrag bij autisme, vooral bij hyperactiviteit en sociaal functioneren.
- Het werkt vooral als je het minstens 10 weken gebruikt en als de beoordeling door een professional gebeurt.
- Het is veilig, maar niet heilig. Langetermijneffecten zijn onbekend, en supplementkwaliteit varieert.
- Broccoli eten blijft gezond, maar wil je effect zoals in de studies, dan heb je gespecialiseerde extracten nodig.
Wang R, Ren Z, Li Y. The effect of sulforaphane on autism spectrum disorder: systematic review and meta-analysis. EXCLI J. 2025;24:542-557. Published 2025 Apr 7. doi:10.17179/excli2025-8239
