Social media speelt een centrale rol in het leven van veel mensen, vooral jongeren. Hoewel het een platform biedt voor verbinding en informatie, zijn er steeds meer zorgen over de negatieve impact op het welzijn. Onderzoek wijst uit dat minder tijd op social media kan leiden tot een beter geestelijk welzijn. Dit artikel onderzoekt de effecten van social media op zelfbeeld, angst, depressie, en biedt praktische tips om social media gebruik te verminderen.
De impact van social media op zelfbeeld en sociale vergelijkingen
Social media staat vol met perfecte plaatjes: mensen met perfecte lichamen, geweldige vakanties en schijnbaar probleemloze levens. Deze constante blootstelling aan onrealistische schoonheidsnormen kan vooral jongeren kwetsbaar maken voor een negatief zelfbeeld en ongunstige sociale vergelijkingen. Jongeren die veel tijd op social media doorbrengen, vergelijken zichzelf vaker met anderen en voelen zich daardoor minder waard.
Martha, een 16-jarig meisje, besteedt uren per dag aan Instagram, waar ze voortdurend foto’s ziet van modellen en influencers. Ondanks dat ze weet dat deze beelden vaak bewerkt zijn, kan ze het niet laten zichzelf ermee te vergelijken. Dit heeft een negatieve impact op haar zelfvertrouwen en zelfbeeld.
De laatste jaren is er een zorgwekkende stijging te zien in de cijfers van angst en depressie onder jongeren, die parallel loopt met een toename in het gebruik van social media. Volgens Statistics Canada ervaart 36% van de jongeren klinisch verontrustende symptomen van depressie, en 23% heeft te maken met verhoogde niveaus van angst. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met die in de Verenigde Staten, waar een hoog percentage jongeren dagelijks meerdere uren op social media doorbrengt.
Verschillende studies hebben een verband gevonden tussen social media gebruik en slechte mentale gezondheid. Dit is logisch gezien de constante druk en vergelijking die deze platforms met zich meebrengen.
De rol van vergelijking en FoMO (Fear of Missing Out)
FoMO, oftewel de angst om iets te missen, is een veelvoorkomend probleem bij intensief social media gebruik. Jongeren zien voortdurend wat anderen doen en voelen zich buitengesloten als ze niet betrokken zijn bij de activiteiten van hun leeftijdsgenoten.
Paul ziet op Snapchat dat zijn vrienden op een feest zijn waar hij niet voor is uitgenodigd. Dit veroorzaakt een gevoel van buitensluiting en verdriet, wat bijdraagt aan zijn angst en onzekerheid. Deze cyclus van sociale vergelijking en FoMO kan aanzienlijke negatieve gevolgen hebben voor het geestelijk welzijn van jongeren.
Displacement theorie: Tijd op social media versus gezonde activiteiten
De displacement theorie suggereert dat de tijd die besteed wordt aan social media ten koste gaat van andere gezonde activiteiten zoals sporten, slapen, sociale interacties in het echte leven en hobby’s. Hierdoor krijgen jongeren minder tijd voor activiteiten die hun geestelijke gezondheid bevorderen.
Een onderzoek toont aan dat jongeren die minder tijd op social media doorbrengen, meer tijd besteden aan fysieke activiteiten, slapen beter en hebben meer face-to-face interacties, wat allemaal bijdraagt aan een betere mentale gezondheid.
Onderzoek naar de causale relatie tussen social media en mentale gezondheid
Een recente studie onderzocht de causale relatie tussen social media gebruik en mentale gezondheid bij jongeren die symptomen van angst of depressie vertonen. De studie, waarbij 220 jongeren betrokken waren, toonde aan dat het halveren van de tijd op social media leidde tot een significante vermindering van angst en depressie, evenals een afname van FoMO en een toename van de slaapduur.
Het onderzoek ondersteunt de displacement theorie door aan te tonen dat minder tijd op social media meer tijd vrijmaakt voor activiteiten die het geestelijk welzijn bevorderen. Hoewel de studie geen direct bewijs vond dat verminderde sociale vergelijking de mentale gezondheid verbeterde, blijven correlatiestudies deze link suggereren.
Praktische tips voor het verminderen van social media gebruik
Voor jongeren en ouders zijn er verschillende strategieën om het gebruik van social media te beperken:
- Stel een tijdslimiet van één uur per dag in voor social media gebruik.
- Plan social media-vrije tijden tijdens maaltijden en sociale activiteiten.
- Creëer een ‘geen telefoon’-regel 30 minuten voor het slapengaan en houd telefoons uit de slaapkamers.
- Moedig alternatieve activiteiten aan zoals sporten, lezen of tijd doorbrengen met vrienden en familie.
Ouders kunnen een belangrijke rol spelen door zelf het goede voorbeeld te geven en samen met hun kinderen deel te nemen aan schermvrije activiteiten.
Conclusie
Minder tijd besteden aan social media kan leiden tot meer welzijn, vooral bij jongeren. Door de tijd die wordt doorgebracht op deze platforms te verminderen, kunnen jongeren een beter zelfbeeld ontwikkelen, angst en depressie verminderen, en meer tijd vrijmaken voor gezonde, mentale welzijn bevorderende activiteiten. Het is essentieel voor zowel jongeren als ouders om bewuste keuzes te maken over het gebruik van social media, om zo bij te dragen aan een betere geestelijke gezondheid en een hoger algemeen welzijn.
Davis, C. G., & Goldfield, G. S. (2024). Limiting social media use decreases depression, anxiety, and fear of missing out in youth with emotional distress: A randomized controlled trial. Psychology of Popular Media. https://doi.org/10.1037/ppm0000536
