Autistische volwassenen hebben een verhoogd risico op suïcidale gedachten en gedragingen (STB). Uit recent onderzoek blijkt dat suïcidaliteit in deze groep tot zeven keer vaker voorkomt dan bij neurotypische leeftijdsgenoten. Factoren zoals een verhoogde kwetsbaarheid voor stress en moeite met het reguleren van emoties spelen daarbij een rol. Vooral sociale uitsluiting, pesten en een gebrek aan passende ondersteuning vergroten de kans op mentale problemen.
Hoewel er veel onderzoek is gedaan naar suïcidaliteit bij de algemene bevolking, weten we weinig over hoe specifieke stressoren bijdragen aan STB bij autistische mensen. Dit artikel laat zien hoe levenslange stress, en verschillen tussen mannen en vrouwen, hierin een cruciale rol speelt.
Wat is levenslange stress?
Iedereen maakt in zijn leven stressvolle gebeurtenissen mee, maar de aard en ernst daarvan verschillen sterk. Sommige stressoren zijn acuut, zoals een auto-ongeluk of een ontslag. Andere zijn chronisch, zoals langdurige financiële problemen of een gespannen gezinssituatie. Voor autistische volwassenen zijn deze stressoren vaak intensiever door extra uitdagingen zoals sociale communicatieproblemen en overprikkeling.
Onderzoekers gebruiken termen als “chronische entrapment” (je opgesloten voelen in een uitzichtloze situatie) en “chronisch verlies” (bijvoorbeeld het overlijden van meerdere dierbaren) om deze stress te categoriseren. Uit studies blijkt dat niet alleen het aantal stressvolle gebeurtenissen belangrijk is, maar ook hoe ernstig iemand deze ervaart. Voor autistische mensen zijn stressoren vaak overweldigender vanwege een verhoogde gevoeligheid voor sociale en emotionele situaties.
Stel je een persoon voor die dagelijks conflicten ervaart op zijn werk. Deze stress veroorzaakt een verhoogde aanmaak van stresshormonen, zoals cortisol. Bij autistische volwassenen blijft dit proces langer actief, wat hun mentale gezondheid verder onder druk zet.
Verschillen tussen mannen en vrouwen
Levenslange stress heeft verschillende effecten op mannen en vrouwen in de autistische gemeenschap. Onderzoek toont aan dat autistische mannen vaker te maken krijgen met juridische of criminele stressoren, zoals een arrestatie of het slachtoffer worden van een misdrijf.
Autistische vrouwen daarentegen ervaren meer stress in sociale relaties, zoals conflicten met familie of vrienden. Ze hebben ook vaker last van chronische vernedering, bijvoorbeeld door langdurig pesten of discriminatie. Deze stressoren voelen vaak zwaarder voor vrouwen, wat hun mentale gezondheid extra belast.
Interessant is dat mannen en vrouwen ook verschillen in hoe specifieke stressoren hun suïcidale gedachten beïnvloeden. Voor mannen is het verlies van dierbaren een belangrijke risicofactor, terwijl vrouwen kwetsbaarder zijn bij stressoren die fysiek gevaar met zich meebrengen. Dit laat zien hoe belangrijk het is om genderspecifieke benaderingen te ontwikkelen bij het ondersteunen van autistische volwassenen.
Welke stressfactoren leiden tot zelfmoordgedachten?
Niet alle stressfactoren hebben hetzelfde effect op het ontstaan van suïcidale gedachten. Voor autistische volwassenen zijn enkele specifieke stressoren het meest risicovol:
- Chronisch verlies: Denk aan herhaald verlies van dierbaren of langdurige scheidingen. Vooral voor mannen kan dit leiden tot gevoelens van hopeloosheid.
- Vernedering en uitsluiting: Vrouwen ervaren vaker stress uit sociale relaties en langdurige vernedering, wat de kans op suïcidale gedachten vergroot.
- Fysiek gevaar: Voor vrouwen zijn acute gebeurtenissen, zoals slachtoffer zijn van geweld, een grote risicofactor.
- Chronische entrapment: Een uitzichtloze situatie, zoals langdurige werkloosheid, speelt bij beide genders een rol.
Een opvallende bevinding is dat autistische vrouwen met minder “entrapment”-stressoren juist een hoger risico op STB hebben. Dit suggereert dat een gebrek aan betekenisvolle verantwoordelijkheden ook kan bijdragen aan mentale problemen.
Wat kunnen we doen?
Het screenen op levenslange stressoren kan helpen om autistische volwassenen met een verhoogd suïciderisico beter te identificeren. Professionals in de gezondheidszorg zouden meer aandacht moeten hebben voor het unieke profiel van stressoren bij autistische cliënten. Denk aan het in kaart brengen van niet alleen acute, maar ook chronische stressfactoren.
Concrete aanbevelingen voor Nederland:
- Betere toegang tot zorg: Verlaag wachttijden voor psychologische ondersteuning en bied begeleiding aan in een autismevriendelijke setting.
- Vroege signalering: Train huisartsen en hulpverleners om subtiele signalen van stress en suïcidaliteit bij autistische mensen beter te herkennen.
- Ondersteuning op maat: Bied genderspecifieke hulp, zoals traumatherapie voor vrouwen en rouwbegeleiding voor mannen.
- Meer sociale steun: Creëer veilige ruimtes voor autistische volwassenen om sociale relaties op te bouwen en te onderhouden.
Door levenslange stress beter te begrijpen en tijdig te signaleren, kunnen we hopelijk meer levens redden en bijdragen aan een betere kwaliteit van leven voor autistische mensen in Nederland.
Moseley RL, Hedley D, Gamble-Turner JM, et al. Lifetime stressor exposure is related to suicidality in autistic adults: A multinational study. Autism. Published online December 10, 2024. doi:10.1177/13623613241299872
