Het syndroom van Gilles de la Tourette (TS) is een neurologische aandoening die zich meestal in de kindertijd openbaart. Het kenmerk van Tourette is de aanwezigheid van motorische en vocale tics die langer dan een jaar aanhouden. Ongeveer 0,3 tot 1% van de bevolking heeft Tourette, al dan niet in ernstige vorm.
Vaak gaat Tourette gepaard met andere aandoeningen, zoals ADHD en obsessief-compulsieve stoornis (OCD). Waarom deze combinaties zo vaak voorkomen, is nog niet helemaal duidelijk, maar het lijkt te maken te hebben met gedeelde neurologische en genetische factoren. Hoewel tics soms afnemen met de leeftijd, kunnen ze in bepaalde situaties verergeren. En daar lijkt het immuunsysteem een rol in te spelen.
Kan een infectie je tics verergeren?
Wetenschappers hebben steeds meer bewijs gevonden dat infecties een rol kunnen spelen bij het ontstaan en verergeren van tics. Vooral streptokokkeninfecties, bekend van keelontsteking, lijken een verdachte. Kinderen die na een streptokokkeninfectie plotseling last kregen van ernstige tics en OCD-achtige symptomen, brachten onderzoekers op het spoor van een mogelijk verband. Dit kreeg de naam PANDAS (Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal infections).
Bij PANDAS vermoeden wetenschappers dat het immuunsysteem per ongeluk de hersenen aanvalt in plaats van alleen de bacteriën. Dit kan leiden tot ontstekingsreacties in hersengebieden die betrokken zijn bij beweging en gedrag. Naast streptokokken zijn ook andere bacteriën, zoals Staphylococcus aureus, en virussen, waaronder enterovirussen en zelfs COVID-19, in verband gebracht met tic-exacerbaties.
Hoewel het idee van PANDAS populair is, blijft het wetenschappelijk debat hierover gaande. Niet alle kinderen met Tourette en een streptokokkeninfectie ontwikkelen plotseling ernstige symptomen. Dit suggereert dat er meerdere factoren in het spel zijn, zoals genetische aanleg en de specifieke reactie van het immuunsysteem.
Zijn allergieën een verborgen trigger voor tics?
Naast infecties zijn er ook aanwijzingen dat allergieën een rol kunnen spelen bij Tourette. Mensen met Tourette hebben vaker allergische aandoeningen zoals astma, hooikoorts en eczeem dan de algemene bevolking. Maar hoe zou een allergische reactie tics kunnen beïnvloeden?
Bij een allergie maakt het immuunsysteem antilichamen aan tegen onschuldige stoffen, zoals pollen of huisstofmijt. Dit leidt tot een overreactie van het immuunsysteem en de vrijlating van ontstekingsstoffen zoals histamine. Onderzoek suggereert dat deze stoffen indirect invloed kunnen hebben op de hersenen, bijvoorbeeld door het verhogen van de doorlaatbaarheid van de bloed-hersenbarrière. Hierdoor kunnen ontstekingsfactoren gemakkelijker in de hersenen terechtkomen en mogelijk bijdragen aan het ontstaan of verergeren van tics.
Ontsteking in de hersenen: Een boosdoener bij Tourette?
Het idee dat het immuunsysteem betrokken is bij Tourette wordt versterkt door onderzoek naar neuro-inflammatie. Dit betekent dat er sprake is van een ontstekingsreactie in de hersenen zelf. Een belangrijke speler hierin zijn de microglia, gespecialiseerde immuuncellen in de hersenen. In een gezonde situatie helpen microglia om beschadigde cellen op te ruimen en het brein te beschermen. Maar als ze overactief worden door een infectie of allergische reactie, kunnen ze schade veroorzaken en bijdragen aan tic-gerelateerd gedrag.
Daarnaast lijken ontstekingsstoffen zoals interleukines en tumor necrose factor alpha (TNF-α) een rol te spelen bij het verstoren van de delicate balans van neurotransmitters zoals dopamine en glutamaat. Dit kan het zenuwstelsel gevoeliger maken voor ongecontroleerde bewegingen en tics verergeren.
Wat zegt de wetenschap over het behandelen van ontstekingen bij Tourette?
Als ontstekingen inderdaad een rol spelen bij Tourette, zou het logisch zijn om ontstekingsremmende behandelingen te onderzoeken. Sommige studies suggereren dat niet-steroïde ontstekingsremmers (zoals ibuprofen) of zelfs corticosteroïden effect kunnen hebben bij een subgroep van patiënten, vooral als hun tics verband houden met infecties of auto-immuunreacties.
Een ander interessant onderzoeksgebied is het microbioom, de verzameling bacteriën in onze darmen. Er is steeds meer bewijs dat darmbacteriën de hersenfunctie en het immuunsysteem beïnvloeden. Probiotica en voeding met veel vezels zouden een positieve invloed kunnen hebben op ontstekingsprocessen in het lichaam en mogelijk ook op tics.
Hoewel deze behandelingen veelbelovend klinken, is er nog meer onderzoek nodig voordat ze breed worden aanbevolen.
Wat betekent dit voor mensen met Tourette?
Hoewel Tourette vooral wordt gezien als een neurologische aandoening, wordt het steeds duidelijker dat het immuunsysteem een belangrijke rol kan spelen. Infecties en allergieën lijken bij sommige mensen tics te kunnen verergeren, en ontstekingsprocessen in de hersenen kunnen bijdragen aan de symptomen. Dit opent de deur naar nieuwe behandelingen die verder gaan dan de traditionele aanpak. Wie weet leidt toekomstig onderzoek tot doorbraken die het leven van mensen met Tourette aanzienlijk kunnen verbeteren.
Wu X, Hao J, Jiang K, Wu M, Zhao X, Zhang X. Neuroinflammation and pathways that contribute to tourette syndrome. Ital J Pediatr. 2025;51(1):63. Published 2025 Feb 28. doi:10.1186/s13052-025-01874-3
