Psychologie is een breed terrein dat zich richt op het begrijpen van de menselijke geest en het gedrag. Binnen dit veld zijn er verschillende benaderingen, waaronder kritische psychologie en de neurodiversiteitsbeweging.
Kritische psychologie is een benadering die niet zomaar alles aanneemt wat de mainstream psychologie ons vertelt. Het stelt vragen, bekritiseert de normen en waarden binnen de psychologie zelf en zoekt naar manieren om de samenleving te veranderen op basis van die kritiek.
Kritische psychologie levert een kritische blik op de psychologie en de maatschappij als geheel.
De neurodiversiteitsbeweging is ontstaan als reactie op de manier waarop neurodivergente individuen, zoals mensen met autisme, worden behandeld door de samenleving en door mainstream psychologie. Deze beweging streeft naar erkenning en acceptatie van neurodiversiteit als een natuurlijk onderdeel van de menselijke variatie.
Neurodiversiteit verwijst naar de erkenning van de variatie in neurologische structuren en functies bij mensen. Met andere woorden, het omvat het idee dat onze hersenen verschillen in de manier waarop ze informatie verwerken en reageren op de wereld om ons heen. Deze variabiliteit kan zich manifesteren in verschillende neurologische omstandigheden zoals autisme, ADHD, dyslexie, en anderen.
Een van de manieren waarop kritische psychologie en de neurodiversiteitsbeweging elkaar kunnen versterken, is door het omarmen van neurodivergente perspectieven en epistemologieën. Neurodivergentie verwijst naar de diversiteit van menselijke denkprocessen en breinen, en het idee dat deze variatie natuurlijk en waardevol is. Door neurodivergente epistemologieën te omarmen, kunnen kritische psychologen hun begrip van de menselijke ervaring verbreden en inclusiever maken.
Epistemologieën verwijzen naar de verschillende manieren waarop kennis wordt verworven, gecreëerd en gerechtvaardigd binnen een bepaalde discipline, traditie of cultuur. Het is een term die voornamelijk wordt gebruikt in de filosofie en sociale wetenschappen om te verwijzen naar de theoretische kaders en methoden die worden gebruikt om de aard, oorsprong en reikwijdte van kennis te begrijpen.
Binnen de filosofie kan epistemologie bijvoorbeeld betrekking hebben op vragen als: Wat is kennis? Hoe wordt kennis verworven? Wat zijn de criteria voor het rechtvaardigen van kennisclaims? Dit omvat verschillende epistemologische benaderingen, zoals rationalisme, empirisme, scepticisme en naturalisme, die elk verschillende antwoorden bieden op deze fundamentele vragen.
In de sociale wetenschappen verwijst epistemologie naar de methodologische benaderingen en paradigma’s die worden gebruikt om kennis te produceren en te interpreteren binnen disciplines zoals sociologie, psychologie, antropologie en politieke wetenschappen. Bijvoorbeeld, in de sociologie kunnen verschillende epistemologieën zoals positivisme, interpretivisme en kritische theorie verschillende benaderingen bieden voor het begrijpen van sociale fenomenen en processen.
Kortom, epistemologieën zijn de theoretische kaders en methodologische benaderingen die worden gebruikt om kennis te begrijpen en te produceren binnen verschillende disciplines en tradities. Ze vormen de basis voor hoe we denken over en benaderen van vragen over kennis en waarheid.
Een ander belangrijk aspect is het verzet tegen pogingen om verschillen te pathologiseren en te normaliseren. Binnen de psychologie zijn er traditionele benaderingen geweest die afwijken van de norm beschouwen als afwijkingen die moeten worden behandeld of gecorrigeerd. Dit kan schadelijk zijn voor neurodivergente individuen, die vaak worden gedwongen om zich aan te passen aan normatieve gedragspatronen die niet natuurlijk voor hen zijn.
Pathologiseren is het proces waarbij bepaalde gedragingen, eigenschappen, of kenmerken worden beschouwd als afwijkingen van een veronderstelde norm en daarom worden geïnterpreteerd als symptomen van een psychische stoornis of medische aandoening.
Het pathologiseren van gedrag kan voortkomen uit sociale normen, culturele verwachtingen, of medische definities van wat als normaal wordt beschouwd. Hierdoor kunnen bepaalde gedragingen die afwijken van de heersende normen, zoals afwijkende seksuele voorkeuren, non-conformistische genderidentiteiten, of ongebruikelijke persoonlijkheidskenmerken, worden beschouwd als symptomen van een psychische stoornis.
Het proces van pathologisering heeft vaak verstrekkende gevolgen voor individuen, zoals stigmatisering, discriminatie, en het beperken van toegang tot passende zorg en ondersteuning. Bovendien kan het pathologiseren van menselijke variatie bijdragen aan het in stand houden van sociale ongelijkheid en het ondermijnen van de autonomie en waardigheid van individuen.
Daarnaast is het ontwikkelen van culturele competentie rond neurodivergente culturen binnen de psychotherapeutische praktijk van groot belang. Therapeuten moeten zich bewust zijn van de unieke behoeften en ervaringen van neurodivergente individuen en in staat zijn om hierop in te spelen in hun behandelingen.
Het is ook essentieel om homogenisering en het negeren van diversiteit binnen de neurodiversiteitsbeweging aan te pakken. Hoewel de beweging is ontstaan als reactie op de stigmatisering van neurodivergente individuen, bestaat het risico dat bepaalde stemmen binnen de gemeenschap worden versterkt, terwijl anderen worden genegeerd of gemarginaliseerd.
Tot slot is het van belang om bewustzijn te creëren over en te strijden tegen het ableïsme binnen de kritische psychologie en de bredere samenleving. Ableïsme verwijst naar de systematische marginalisatie en onderdrukking van mensen met een beperking. Door hieraan te werken, kunnen we streven naar een meer inclusieve en rechtvaardige samenleving voor alle individuen, ongeacht hun neurologische diversiteit.
Ableïsme verwijst naar de systematische marginalisatie en onderdrukking van mensen met een beperking.
Al met al bieden kritische psychologie en de neurodiversiteitsbeweging waardevolle perspectieven en benaderingen die elkaar kunnen versterken in het streven naar sociale verandering en inclusie. Het is belangrijk dat we blijven werken aan het vergroten van het begrip en de acceptatie van neurodiversiteit in alle aspecten van onze samenleving.
Samengevat, hoe versterken kritische psychologie en de neurodiversiteitsbeweging elkaar?
- Omarmen van neurodivergente perspectieven: Kritische psychologen kunnen leren van de diverse manieren waarop neurodivergente individuen de wereld ervaren en kennis opdoen. Dit helpt om onze kijk op psychologie te verbreden en meer inclusief te maken.
- Weerstand bieden tegen pathologisering: In plaats van verschillen te labelen als stoornissen en te proberen ze te ‘genezen’, pleiten zowel kritische psychologie als de neurodiversiteitsbeweging voor acceptatie en accommodatie van neurodiversiteit.
- Cultuurcompetentie ontwikkelen: Het is belangrijk dat psychotherapeuten begrip hebben voor de unieke ervaringen van neurodivergente individuen en hierop inspelen in hun therapeutische praktijk.
- Uitdagen van homogenisering en witwassen: Het is essentieel om oog te hebben voor diversiteit binnen de neurodiversiteitsbeweging en ervoor te zorgen dat alle stemmen gehoord worden, ook die van minderheidsgroepen binnen de Autistische gemeenschap.
- Bestrijding van ableïsme: Kritische psychologen moeten zich bewust zijn van en zich uitspreken tegen de systematische marginalisatie van mensen met een handicap, omdat dit een integraal onderdeel is van de bredere strijd tegen onderdrukking.
Thomas E. Why critical psychology and the neurodiversity movement need each other. Front Psychol. 2024 Jan 18;15:1149743. doi: 10.3389/fpsyg.2024.1149743. PMID: 38304917; PMCID: PMC10830631.
