In Nederland is er een groeiende interesse in psychosociale interventies zoals psychoeducatie om volwassenen met ADHD te ondersteunen. Dit artikel presenteert de bevindingen van een recent scoping review over de kenmerken en effectiviteit van psychoeducatie voor volwassenen met ADHD. We bespreken wat deze interventies inhouden, hoe patiënten erbij betrokken zijn en welke thema’s vaak aan bod komen.
Belang van psychosociale interventies voor ADHD
ADHD bij volwassenen gaat vaak gepaard met diverse secundaire psychiatrische problemen, zoals angststoornissen en depressie. Traditioneel worden stimulantia zoals methylfenidaat gebruikt om de symptomen van ADHD te behandelen. Hoewel deze medicatie effectief kan zijn, zijn er beperkingen en bijwerkingen die het gebruik ervan bemoeilijken. Daarom wordt er steeds meer gekeken naar psychosociale interventies, waaronder psychoeducatie, als alternatief of aanvulling op medicatie.
Doelen van het onderzoek
Dit scoping review had als doel om een gedetailleerd overzicht te geven van psychoeducatie-interventies die zijn ontworpen voor volwassenen met ADHD. Het onderzoek richtte zich op vier hoofdvragen:
- Wat zijn de kenmerken van deze interventies?
- Hoe worden patiënten betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van de interventies?
- Welke thema’s worden behandeld in de psychoeducatie?
- Hoe wordt de term ‘psychoeducatie’ gedefinieerd en toegepast in verschillende studies?
Overzicht van de gebruikte methodologie
De onderzoekers voerden een scoping review uit, een methode die geschikt is voor het verkennen van brede onderzoeksgebieden en het identificeren van kennishiaten. Ze doorzochten meerdere wetenschappelijke databases om relevante studies te vinden die psychoeducatie voor volwassenen met ADHD onderzochten.
De studies die werden opgenomen in het review moesten voldoen aan de volgende criteria:
- Deelnemers waren volwassenen met een officiële diagnose van ADHD.
- De interventie betrof psychoeducatie, hetzij als primaire behandeling, hetzij als aanvulling op medicatie.
- De studies waren gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften.
De geselecteerde studies werden systematisch geanalyseerd op basis van de vooraf gedefinieerde onderzoeksvragen. Hierbij werd gekeken naar de inhoud, duur, frequentie en vorm van de psychoeducatie, evenals naar de betrokkenheid van patiënten en de behandelde thema’s.
Resulaten
De analyse van de geselecteerde studies toonde een grote variëteit aan in de opzet en uitvoering van psychoeducatie-interventies. De duur van de programma’s varieerde van enkele weken tot meerdere maanden. De frequentie van de sessies verschilde ook aanzienlijk, van wekelijkse bijeenkomsten tot intensievere programma’s met meerdere sessies per week.
Maria ervaart regelmatig conflicten met haar partner vanwege haar impulsiviteit. In de psychoeducatie leert ze strategieën om haar impulsen te beheersen en effectiever te communiceren.
Een voorbeeld van een psychoeducatieprogramma kan bestaan uit wekelijkse groepssessies van twee uur, gedurende een periode van drie maanden. In deze sessies worden deelnemers geïnformeerd over de aard van ADHD, strategieën voor symptoommanagement en manieren om de impact van ADHD op het dagelijks leven te verminderen.
Jan heeft moeite om zich te concentreren tijdens vergaderingen op zijn werk. Door deel te nemen aan een psychoeducatieprogramma leert hij technieken zoals het maken van gedetailleerde aantekeningen en het gebruik van een timer om zijn focus te verbeteren.
Uit de resultaten bleek dat de betrokkenheid van patiënten bij de ontwikkeling en implementatie van psychoeducatie-interventies vaak beperkt was. Slechts één van de onderzochte interventies betrok patiënten actief bij het ontwerp en de uitvoering van het programma. Dit programma werd ontwikkeld in samenwerking met patiënten om ervoor te zorgen dat de inhoud en benadering relevant en bruikbaar waren voor de doelgroep.
Thema’s
De thema’s die in de psychoeducatie-interventies werden behandeld, overlappen vaak, maar de mate van dekking varieerde. De meest voorkomende thema’s waren:
- Begrip van ADHD: Wat is ADHD en hoe beïnvloedt het de hersenen?
- ADHD en werk: Strategieën om productiever te zijn op de werkvloer.
- Relaties en communicatie: Hoe ADHD relaties kan beïnvloeden en manieren om de communicatie te verbeteren.
- Levensstijl en gezondheid: Het belang van een gezonde levensstijl bij het beheren van ADHD-symptomen.
Er waren ook hiaten in het onderzoek. Zo werden thema’s zoals seksualiteit en gender-specifieke kwesties zelden besproken, ondanks het belang van deze onderwerpen in het leven van volwassenen met ADHD.
Analyse van de bevindingen
De bevindingen van het scoping review benadrukken de variëteit en diversiteit van psychoeducatie-interventies voor volwassenen met ADHD. De variatie in de opzet en inhoud van de programma’s maakt het moeilijk om algemene conclusies te trekken over de effectiviteit ervan. Bovendien is er een gebrek aan standaardisatie in hoe psychoeducatie wordt gedefinieerd en toegepast.
De resultaten suggereren dat er behoefte is aan meer gestandaardiseerde en patiëntgerichte benaderingen in de ontwikkeling van psychoeducatieprogramma’s. Het betrekken van patiënten bij het ontwerp en de implementatie kan de relevantie en effectiviteit van deze programma’s verbeteren.
Pedersen H, Skliarova T, Pedersen SA, Gråwe RW, Havnen A, Lara-Cabrera ML. Psychoeducation for adult ADHD: a scoping review about characteristics, patient involvement, and content. BMC Psychiatry. 2024 Jan 25;24(1):73. doi: 10.1186/s12888-024-05530-8. PMID: 38273266; PMCID: PMC10811906.
