Autisme en dyslexie zijn twee ontwikkelingscondities die ogenschijnlijk weinig met elkaar te maken hebben. Bij autisme draait het vaak om sociale interactie en zintuiglijke gevoeligheid, terwijl dyslexie bekend staat om lees- en spellingsproblemen. Toch delen ze een opvallend kenmerk: beide hebben invloed op hoe visuele informatie wordt verwerkt. Onderzoekers ontdekken steeds meer over deze verschillen en wat dit betekent voor het dagelijks leven.
Mensen met autisme hebben bijvoorbeeld vaak een scherp oog voor details. Ze zien ‘de bomen’ eerder dan ‘het bos’. Bij dyslexie speelt juist de verwerking van bewegende beelden, zoals het volgen van tekst op een pagina, een grote rol. Maar wat betekent dit nu precies voor de manier waarop het brein werkt? Daar duiken we in dit artikel dieper in.
De rol van bewegingswaarneming
Een van de opvallendste ontdekkingen is hoe verschillend mensen met autisme en dyslexie beweging waarnemen. Stel je voor dat je naar een groep vogels kijkt die samen vliegen. Het vermogen om de richting van de hele groep te herkennen – in plaats van de beweging van één vogel – heet ‘bewegingscoherentie’. Bij autisme en dyslexie lijkt deze vaardigheid minder soepel te verlopen, maar om heel verschillende redenen.
Bij autisme gaat het vaak om overgevoeligheid voor details. Autistische kinderen zien misschien wel elke individuele vogel, maar hebben moeite om deze informatie samen te voegen tot een geheel. Dit wordt vaak ‘zwakke centrale coherentie’ genoemd. Bij dyslexie daarentegen speelt een andere uitdaging: verhoogde ‘interne ruis’. Dit betekent dat de hersenen moeite hebben om storende signalen te onderdrukken, wat het lastiger maakt om de richting van de groep vogels te bepalen.
Bewegingswaarneming speelt ook een rol bij lezen. Het volgen van regels tekst vergt dat je ogen vloeiend over de pagina bewegen. Dyslectische kinderen ervaren hier vaak problemen mee, wat lezen extra inspannend maakt.
Detailgericht of verstoorde integratie?
Een opvallend kenmerk van autisme is de neiging om gefocust te zijn op details. Dit verklaart waarom sommige autistische mensen uitblinken in taken die precisie vereisen, zoals puzzels of programmeren. Tegelijkertijd kan deze detailgerichtheid het moeilijk maken om verbanden te zien in complexe visuele informatie. Denk bijvoorbeeld aan het samenvoegen van losse stukjes informatie tot een samenhangend verhaal.
Bij dyslexie is het probleem juist vaak omgekeerd. Het is niet zozeer dat er te veel aandacht is voor details, maar dat de hersenen moeite hebben om die details effectief te combineren. Dit kan zich uiten in problemen met het onderscheiden van letters die op elkaar lijken (‘b’ en ‘d’) of het samenvoegen van klanken tot woorden. Onderzoekers noemen dit een probleem met ‘integratieve verwerking’.
Interne ruis: wat betekent dat?
‘Interne ruis’ klinkt misschien als een abstract wetenschappelijk begrip, maar het is eigenlijk vrij simpel uit te leggen. Stel je voor dat je een telefoongesprek probeert te voeren in een druk café. De ruis van andere gesprekken maakt het moeilijker om de stem aan de andere kant van de lijn te begrijpen. In het brein van iemand met dyslexie gebeurt iets soortgelijks: er is als het ware ‘ruis’ die de signalen verstoort.
Dit verklaart waarom kinderen met dyslexie vaak meer moeite hebben met taken die nauwkeurige visuele verwerking vereisen. Bij autisme speelt interne ruis een minder prominente rol, maar er kunnen wel problemen zijn met het filteren van wat belangrijk is en wat niet. Dit kan leiden tot overprikkeling in situaties met veel visuele informatie, zoals een drukke speelplaats of een kleurrijk scherm.
Waarom maken kinderen met autisme en dyslexie beslissingen anders?
Het verwerken van visuele informatie is nauw verbonden met hoe we beslissingen nemen. Onderzoekers hebben ontdekt dat kinderen met autisme en dyslexie verschillende strategieën gebruiken om keuzes te maken. Zo zijn kinderen met autisme vaak voorzichtig en willen ze eerst alle details begrijpen voordat ze een beslissing nemen. Dit kan hen helpen in precieze taken, maar het kan ook betekenen dat ze meer tijd nodig hebben.
Bij dyslexie zien we vaak een andere aanpak. Hier is het probleem minder gerelateerd aan traagheid en meer aan hoe visuele informatie wordt verzameld. De hersenen van dyslectische kinderen lijken minder efficiënt te zijn in het verzamelen en interpreteren van visuele signalen. Dit kan betekenen dat ze sneller fouten maken, vooral bij complexe taken.
Wat betekent dit voor leren en dagelijkse uitdagingen?
De verschillen in visuele verwerking hebben duidelijke gevolgen voor het dagelijks leven. Voor kinderen met dyslexie kunnen activiteiten zoals lezen, schrijven en sporten uitdagend zijn. Ze hebben misschien meer tijd en ondersteuning nodig om deze vaardigheden onder de knie te krijgen.
Voor kinderen met autisme kunnen visuele overprikkeling en een sterke focus op details invloed hebben op hun concentratie en sociale interactie. Bijvoorbeeld, een druk klaslokaal met felle posters en veel beweging kan overweldigend zijn. Aanpassingen zoals rustige werkplekken en duidelijke visuele structuur kunnen hier een groot verschil maken.
Wat kunnen we hieraan doen?
Hoewel deze visuele verschillen uitdagingen kunnen opleveren, zijn er ook manieren om hiermee om te gaan. Voor dyslexie kunnen hulpmiddelen zoals gekleurde leeslinialen of spraak-naar-tekstsoftware helpen om lezen en schrijven makkelijker te maken. Bij autisme kan het gebruik van visuele hulpmiddelen, zoals pictogrammen of duidelijke schema’s, zorgen voor meer rust en overzicht.
Daarnaast benadrukken onderzoekers dat het belangrijk is om te kijken naar de sterke kanten van beide groepen. Kinderen met autisme kunnen uitblinken in detailgerichte taken, terwijl kinderen met dyslexie vaak creatief zijn in het bedenken van oplossingen. Door een omgeving te creëren waarin deze kwaliteiten tot hun recht komen, kunnen we hen helpen om te groeien en te bloeien.
Heb jij ervaringen met visuele uitdagingen bij autisme of dyslexie? Deel ze in de reacties hieronder! Wie weet inspireer je anderen met jouw inzichten.
Manning C. Visual processing and decision-making in autism and dyslexia: Insights from cross-syndrome approaches. Q J Exp Psychol (Hove). 2024;77(10):1937-1948. doi:10.1177/17470218241264627
