Als je aan ADHD denkt, denk je waarschijnlijk aan druk gedrag, moeite met concentreren en een hoofd vol afleiding. Maar wat als je daar óók buikpijn, krampen of winderigheid bij optelt? Het klinkt misschien vreemd, maar steeds vaker blijkt dat mensen met ADHD opvallend vaak ook last hebben van hun darmen.
Artsen en onderzoekers signaleren het al langer: kinderen en volwassenen met ADHD klagen niet zelden over buikklachten. Toch is daar tot voor kort relatief weinig onderzoek naar gedaan. Veel zorgprofessionals kijken vooral naar de gedragsmatige kant van ADHD, en minder naar de lichamelijke. Maar het idee dat je hoofd en je lijf los van elkaar functioneren, begint te wankelen. Zeker nu er steeds meer aandacht is voor de zogeheten ‘darm-brein-as’.
Een recente meta-analyse van wetenschappers uit Hongkong en Taiwan zet dit onderwerp nu op scherp. Hun vraag: hebben mensen met ADHD écht vaker te maken met darmproblemen dan mensen zonder ADHD? En zo ja, hoe zit dat dan precies?
Wat onderzochten de wetenschappers precies?
De onderzoekers verzamelden gegevens uit elf eerder gepubliceerde studies. Samen omvatten die maar liefst 3,8 miljoen mensen, van wie ruim 175.000 met een officiële ADHD-diagnose. Het ging om mensen van alle leeftijden, uit verschillende werelddelen, waaronder Europa, Azië en Noord-Amerika. De onderzoekers bekeken of ADHD vaker voorkwam bij mensen met allerlei vormen van darmklachten, zoals:
- prikkelbare darm syndroom (PDS),
- ontstekingsziekten zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa (samen IBD genoemd),
- coeliakie (glutenintolerantie),
- constipatie,
- en andere minder bekende aandoeningen zoals fecale incontinentie of buikpijn zonder duidelijke oorzaak.
Belangrijk detail: alleen studies waarin ADHD professioneel gediagnosticeerd was (bijvoorbeeld met de DSM of ICD) werden meegenomen.
Daarna rekenden ze per type darmprobleem uit of er sprake was van een verhoogd risico bij ADHD. Ze gebruikten daarvoor de odds ratio (OR).
De odds ratio (OR) is een getal dat laat zien hoe groot de kans is dat een bepaalde gebeurtenis voorkomt in de ene groep vergeleken met een andere groep.
In het kort:
- Een OR van 1 betekent: geen verschil tussen de groepen.
- Een OR hoger dan 1 betekent: de gebeurtenis komt vaker voor in de onderzochte groep.
- Een OR lager dan 1 betekent: de gebeurtenis komt minder vaak voor in de onderzochte groep.
Voorbeeld:
Een OR van 1,63 voor PDS bij mensen met ADHD betekent dat mensen met ADHD ongeveer 63% meer kans hebben op PDS dan mensen zonder ADHD.
Duidelijke link met PDS, maar niet met andere darmziektes
Het resultaat: als je kijkt naar álle darmproblemen samen, dan lijkt er op het eerste gezicht geen heel sterk verband. De kans op een darmstoornis is bij ADHD slechts licht verhoogd (OR 1,25), en die stijging was niet statistisch significant. Maar kijk je specifieker, dan springt er één aandoening uit: PDS. Mensen met ADHD hadden bijna twee keer zo vaak PDS dan mensen zonder ADHD (OR 1,63). En die uitkomst was wél overtuigend.
Het prikkelbare darmsyndroom (PDS) is een veelvoorkomende aandoening van de darmen waarbij je langdurig last hebt van buikklachten, zonder dat er iets afwijkends te zien is bij onderzoek. De klachten kunnen sterk verschillen per persoon, maar komen vaak neer op:
- buikpijn of buikkrampen,
- een opgeblazen gevoel,
- winderigheid,
- diarree, obstipatie of afwisseling tussen beide.
Wat PDS precies veroorzaakt, is niet duidelijk. Mogelijke factoren zijn een overgevoelige darmwand, een verstoorde samenwerking tussen de hersenen en darmen (de zogenaamde darm-brein-as), of veranderingen in de darmflora. Ook stress, voeding en hormonale schommelingen kunnen een rol spelen.
Hoewel PDS geen gevaarlijke aandoening is, kan het wél veel invloed hebben op je dagelijks leven. Omdat de klachten soms lijken op die van andere darmziektes, is het belangrijk dat een arts eerst andere oorzaken uitsluit. PDS komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en begint vaak op jongvolwassen leeftijd. Er bestaat geen genezing, maar veel mensen vinden verlichting met aanpassingen in voeding, leefstijl, stressmanagement of medicatie.
Bij andere aandoeningen – zoals IBD, coeliakie of constipatie – werd geen overtuigend verschil gevonden. Soms leek er zelfs een lager risico bij ADHD (zoals bij constipatie in één Nederlandse studie), maar dat bleken uitschieters die bij herberekening de algemene trend niet beïnvloedden.
Kortom: geen alarmsignalen voor darmontstekingen of ernstige darmziekten, maar wél een duidelijke associatie met het prikkelbare darmsyndroom. En dat is relevant, want PDS is een lastige en vaak chronische aandoening, die invloed heeft op het dagelijks functioneren.
Wat zit daarachter? De rol van de darmen en de hersenen
De verklaring? Die ligt waarschijnlijk in de zogenaamde ‘darm-brein-as’. Dat is geen verzinsel uit de wellness-hoek, maar een serieus onderzoeksgebied binnen de geneeskunde. Onze hersenen en darmen staan in nauw contact via zenuwen, hormonen én het immuunsysteem. En daar komt de darmflora – de miljoenen bacteriën in onze darmen – als belangrijke speler bij kijken.
Een gezonde darmflora helpt je niet alleen bij het verteren van voedsel, maar speelt ook een rol bij stemming, gedrag en zelfs je weerstand tegen stress. Andersom beïnvloeden stress, slaapgebrek of medicatie de samenstelling van je darmflora.
Bij ADHD is al langer bekend dat er sprake kan zijn van ‘dysbiose’: een verstoring van de balans in de darmbacteriën. In verschillende studies zijn afwijkingen gevonden in de samenstelling van de bacteriën in de ontlasting van kinderen met ADHD. Sommige soorten zijn oververtegenwoordigd, andere juist opvallend afwezig. En dat zou wel eens kunnen samenhangen met gedragsklachten, maar ook met lichamelijke symptomen zoals buikpijn, winderigheid of diarree.
Waarom vooral PDS vaker voorkomt bij ADHD
PDS is een aandoening waar artsen al jaren hun hoofd over breken. De darmen lijken normaal, maar toch is er sprake van klachten: buikpijn, krampen, een opgeblazen gevoel, wisselende ontlasting. Vaak verergert dit bij spanning, onregelmatig eten of weinig slaap – precies de dingen die ook bij ADHD een rol spelen.
Mensen met ADHD ervaren prikkels vaak intenser. Dat geldt niet alleen voor licht, geluid of emoties, maar ook voor lichaamssignalen. Een borrelende buik of een plotselinge aandrang om naar het toilet te gaan, kan dan veel heftiger worden ervaren.
Ook speelt controle een rol. Veel mensen met ADHD hebben moeite met planning, regelmaat en impulsbeheersing. Dat maakt het lastiger om vaste eetmomenten te houden of goed te letten op darm-signalen, waardoor klachten sneller ontstaan of verergeren.
En dan is er nog de medicatie. Methylfenidaat – het bekendste ADHD-medicijn – kan als bijwerking buikpijn veroorzaken. Dat maakt het nóg ingewikkelder om te achterhalen waar de klachten vandaan komen.
Is het in Nederland en België anders?
De meta-analyse liet zien dat het verband tussen ADHD en darmklachten in sommige regio’s sterker was dan in andere. In de landen van de Oostelijke Middellandse Zee – zoals Iran – was het risico op darmklachten bij ADHD drie keer zo hoog. In Europa en Noord-Amerika lag dat risico veel lager.
Wat dat precies zegt, is niet helemaal duidelijk. Misschien spelen cultuurverschillen mee: in sommige landen worden buikklachten sneller als medisch probleem benoemd, terwijl ze elders worden weggezet als ‘stress’. Ook verschillen de criteria waarmee ADHD wordt gediagnosticeerd. In Nederland en België gebruiken artsen meestal de DSM, wat een iets bredere definitie is dan bijvoorbeeld de ICD. Dat kan invloed hebben op de cijfers.
Daarnaast is er in de Lage Landen meer aandacht voor het psychisch aspect van lichamelijke klachten. Maar of artsen ook altijd denken aan PDS bij mensen met ADHD? Die kans is niet zo groot. Juist daarom is dit soort onderzoek belangrijk.
En wat betekent dit voor de praktijk?
Voor zorgverleners ligt hier een duidelijke boodschap: let op buikklachten bij mensen met ADHD. Vooral als iemand vaak krampen, wisselende ontlasting of een opgeblazen gevoel meldt, zonder duidelijke oorzaak. Dat is geen ‘zeuren’, maar kan passen bij PDS.
Voor ouders en volwassenen met ADHD geldt: neem buikklachten serieus, vooral als ze terugkomen. Probeer patronen te herkennen (bijvoorbeeld: meer klachten bij stress of onregelmatig eten). En bespreek dit met je arts.
Soms kunnen kleine aanpassingen al helpen: meer vezels, minder cafeïne, de tijd nemen voor een maaltijd. Bij anderen kan een diëtist of psycholoog uitkomst bieden. En voor wie medicatie gebruikt: houd in de gaten of klachten samenhangen met het moment van inname. Soms is een aanpassing van de dosis of timing voldoende.
Interessant is ook dat probiotica mogelijk een rol kunnen spelen. In kleine studies werden positieve effecten gezien op ontstekingswaarden en zelfs op ADHD-symptomen zelf. Maar dit onderzoek staat nog in de kinderschoenen.
In het kort
- Mensen met ADHD hebben vaker last van prikkelbare darmen (PDS).
- Bij andere darmziektes, zoals IBD of coeliakie, is die link niet overtuigend aangetoond.
- De darm-brein-as speelt mogelijk een sleutelrol in deze relatie.
- Stress, prikkelverwerking en onregelmatige gewoontes kunnen PDS-klachten verergeren.
- Wees alert op buikklachten bij ADHD en bespreek ze met een arts – er is vaak iets aan te doen.
Ng RWY, Chen Z, Yang L, et al. Association between attention-deficit/hyperactivity disorders and intestinal disorders: A systematic review and Meta-analysis. Sci Rep. 2025;15(1):19278. Published 2025 Jun 2. doi:10.1038/s41598-025-04303-x
