Paranormale ervaringen, sensorische gevoeligheid en… Suggestie

Paranormale ervaringen fascineren mensen al eeuwenlang. Van het horen van spookachtige stemmen tot het zien van gezichten in wolken, deze ervaringen roepen vragen op over de menselijke perceptie en psychologie. Recent onderzoek richt zich op hoe bepaalde mensen gevoeliger zijn voor deze ervaringen en hoe suggestie hen kan beïnvloeden. Dit artikel onderzoekt de bevindingen van een studie uitgevoerd door Jess M. Williams en Mark Blagrove, waarin de relatie tussen paranormale ervaringen, sensorische gevoeligheid en pareidolie wordt onderzocht.

Wat is pareidolie?

Pareidolie is het fenomeen waarbij mensen betekenisvolle patronen zien in willekeurige stimuli. Een bekend voorbeeld is het zien van gezichten in wolken. Dit fenomeen komt ook voor in auditieve vorm, zoals het horen van woorden in ruis of het waarnemen van spookachtige stemmen in elektronische geluiden. De menselijke neiging om patronen te herkennen, zelfs wanneer deze er niet zijn, kan worden verklaard door evolutionaire voordelen. Het vermogen om snel bedreigingen te herkennen, zoals roofdieren, kan een overlevingsmechanisme zijn geweest dat nu nog steeds onze perceptie beïnvloedt.

Het onderzoek: Opzet en methodologie

Het onderzoek van Williams en Blagrove had als doel te onderzoeken hoe priming en sensorische gevoeligheid de perceptie van paranormale stimuli beïnvloeden. Deelnemers werden verdeeld in twee groepen: een groep werd geïnformeerd dat ze naar opnames van ‘spookstemmen’ zouden luisteren, terwijl de andere groep werd verteld dat het om stemmen in lawaaierige omgevingen ging. Vervolgens luisterden ze naar verschillende soorten opnames, waaronder elektronische stemfenomenen (EVP), gedegradeerde menselijke spraak, normale menselijke spraak en witte ruis. De onderzoekers maten hoe vaak deelnemers menselijke stemmen rapporteerden in deze opnames.

Of je nu een scepticus of een gelovige bent, het is duidelijk dat onze zintuigen en overtuigingen vaak meer met elkaar verweven zijn dan we misschien beseffen.

Resultaten

De resultaten toonden aan dat priming een significante invloed had op de perceptie van paranormale stemmen. De groep die geïnformeerd was over ‘spookstemmen’ rapporteerde vaker het horen van stemmen in EVP-opnames dan de gedegradeerde spraak. Dit verschil werd niet gevonden bij de groep die geen priming had ontvangen. Interessant genoeg correleerde de Aesthetic Sensitivity (AES) dimensie van de Highly Sensitive Person Scale (HSPS) met de detectie van gedegradeerde stimuli, maar niet met de nauwkeurigheid van de stimulusidentificatie. Dit suggereert dat mensen met een hogere sensorische gevoeligheid gevoeliger zijn voor subtiele stimuli, maar dit vertaalt zich niet noodzakelijkerwijs in een hogere nauwkeurigheid.

Hans, een deelnemer aan het onderzoek, hoorde tijdens de experimenten duidelijk een stem zeggen: “Help me.” Hij was primed met de informatie dat hij mogelijk spookstemmen zou horen. Later vertelde hij de onderzoekers dat hij dit soort stemmen vaker had gehoord in zijn kelder thuis. Hans’ hoge score op de HSPS wees op een verhoogde gevoeligheid voor subtiele auditieve stimuli, wat mogelijk verklaarde waarom hij vaker paranormale stemmen waarnam.

De connectie tussen paranormale ervaringen en sensorische gevoeligheid

Uit het onderzoek bleek dat er een verband bestaat tussen sensorische gevoeligheid en het rapporteren van paranormale ervaringen. Mensen met hogere scores op de HSPS meldden vaker anomalous experiences, zoals het waarnemen van figuren of geuren zonder duidelijke bron. Dit ondersteunt de hypothese dat mensen met een hoge sensorische gevoeligheid meer openstaan voor ongewone en paranormale ervaringen. Echter, het verband tussen sensorische gevoeligheid en de daadwerkelijke perceptie van illusies zoals pareidolie was niet eenduidig.

Implicaties

De bevindingen van dit onderzoek hebben belangrijke implicaties voor de psychologie en ons begrip van paranormale ervaringen. Ze suggereren dat zowel persoonlijkheidskenmerken als contextuele factoren, zoals priming, een rol spelen in hoe mensen paranormale gebeurtenissen waarnemen. Voor therapeuten kan dit betekenen dat het belangrijk is om rekening te houden met sensorische gevoeligheid bij het behandelen van cliënten die paranormale ervaringen rapporteren. Daarnaast kunnen deze bevindingen bijdragen aan het begrip van hoe mensen beïnvloed kunnen worden door suggestie en hoe dit hun perceptie en overtuigingen kan vervormen.

Tom rapporteerde tijdens de sessies gezichten te zien in de witte ruis op zijn computerscherm. Hij had geen priming ontvangen en scoorde gemiddeld op de HSPS. Dit voorbeeld laat zien dat zelfs zonder suggestie mensen betekenisvolle patronen kunnen waarnemen in willekeurige stimuli, wat de kracht van pareidolie illustreert.

Samenvattend toont dit onderzoek aan dat priming en sensorische gevoeligheid een rol spelen in de perceptie van paranormale fenomenen. Mensen met een hogere sensorische gevoeligheid rapporteren vaker paranormale ervaringen, maar dit vertaalt zich niet altijd in een verhoogde perceptie van illusies zoals pareidolie. De bevindingen benadrukken het belang van context en persoonlijkheidskenmerken bij het begrijpen van paranormale percepties en suggereren dat suggestie een krachtige invloed kan hebben op hoe we de wereld om ons heen ervaren.

Toekomstig onderzoek zou zich kunnen richten op het verder onderzoeken van de relatie tussen verschillende soorten gevoeligheid en paranormale ervaringen, evenals het ontwikkelen van methoden om de effecten van priming en suggestie te minimaliseren in situaties waarin objectieve waarneming cruciaal is.

Williams JM, Blagrove M. Paranormal experiences, sensory-processing sensitivity, and the priming of pareidolia. PLoS One. 2022 Sep 14;17(9):e0274595. doi: 10.1371/journal.pone.0274595. PMID: 36103566; PMCID: PMC9473424.