Ouderschapspraktijken spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van kinderen, vooral bij kinderen met autisme. Autistische kinderen ervaren en communiceren anders dan hun niet-autistische leeftijdsgenoten, wat unieke uitdagingen met zich meebrengt voor ouders. Een belangrijk aspect van hun gedrag is externaliserend gedrag, zoals agressie en driftbuien. In dit artikel verkennen we wat wetenschappelijk onderzoek ons vertelt over de relatie tussen ouderschapspraktijken en externaliserend gedrag bij autistische kinderen.
Wat zijn externaliserende gedragingen?
Externaliserend gedrag verwijst naar gedragingen die naar buiten zijn gericht en vaak storend of schadelijk zijn voor anderen. Voorbeelden hiervan zijn agressie, non-compliance, en driftbuien. In tegenstelling tot internaliserend gedrag, zoals angst en depressie, zijn externaliserende gedragingen duidelijk zichtbaar en hebben ze vaak directe gevolgen voor de omgeving van het kind. Bij autistische kinderen kunnen deze gedragingen variëren in intensiteit en frequentie, en ze vormen vaak een uitdaging voor ouders en verzorgers.
Ouderschapsstijlen en -praktijken
Ouderschap kan worden onderverdeeld in verschillende stijlen, zoals autoritatief, autoritair en permissief.
- Autoritatieve ouders combineren hoge mate van warmte en ondersteuning met duidelijke grenzen en verwachtingen.
- Autoritaire ouders leggen de nadruk op controle en discipline, vaak met weinig emotionele ondersteuning.
- Permissieve ouders bieden veel warmte en weinig controle of discipline.
Een relatief nieuwe benadering is mindful parenting, gebaseerd op mindfulness-principes. Mindful parenting houdt in dat ouders bewust en zonder oordeel aanwezig zijn in hun interacties met hun kind. Dit kan helpen om stress te verminderen en een meer ondersteunende omgeving voor het kind te creëren.
Mindful parenting is een opvoedingsstijl waarbij ouders zich bewust zijn van hun eigen emoties en gedachten, en deze op een rustige en niet-oordelende manier benaderen. Het draait om het volledig aanwezig zijn in het moment met hun kind, en het erkennen van hun kind’s gevoelens en behoeften zonder direct te reageren vanuit automatische patronen. Door mindfulness toe te passen, kunnen ouders leren om beter om te gaan met stressvolle situaties, zoals driftbuien, en reageren zij op een kalmere en meer ondersteunende manier. Dit bevordert niet alleen de emotionele band tussen ouder en kind, maar helpt ook om een omgeving te creëren waarin het kind zich veilig en begrepen voelt, wat essentieel is voor een gezonde emotionele ontwikkeling.
Onderzoek
Recente onderzoeken tonen aan dat bepaalde ouderschapspraktijken significant gerelateerd zijn aan het externaliserend gedrag van autistische kinderen. Mindful parenting, bijvoorbeeld, is geassocieerd met lagere niveaus van externaliserend gedrag. Studies zoals die van Singh et al. (2006) laten zien dat moeders die mindful parenting toepassen minder agressie en non-compliance bij hun kinderen rapporteren. Ridderinkhof et al. (2018) vonden vergelijkbare resultaten na een mindful parenting interventie.
Positieve ouderschapspraktijken, zoals betrokkenheid en positieve bekrachtiging, hebben soms een niet-significante relatie met externaliserend gedrag, wat suggereert dat andere factoren ook een rol spelen. Negatieve praktijken, zoals inconsistente discipline en harde straffen, zijn daarentegen sterk gekoppeld aan verhoogde niveaus van externaliserend gedrag.
Mediërende en modererende factoren
De relatie tussen ouderschapspraktijken en externaliserend gedrag wordt beïnvloed door verschillende ouder- en kindvariabelen. Ouderstress is een belangrijke factor; hogere niveaus van stress kunnen de effectiviteit van positieve ouderschapspraktijken verminderen. Kindvariabelen zoals leeftijd en geslacht spelen ook een rol. Jongere kinderen vertonen vaak hogere niveaus van externaliserend gedrag, en jongens zijn doorgaans oververtegenwoordigd in deze categorie.
Ouders kunnen baat hebben bij training in mindful parenting, wat hen kan helpen om kalm en effectief te reageren op uitdagend gedrag.
Praktische implicaties
Het begrijpen van de impact van verschillende ouderschapspraktijken kan ouders helpen effectievere strategieën te ontwikkelen. Ouders kunnen baat hebben bij training in mindful parenting, wat hen kan helpen om kalm en effectief te reageren op uitdagend gedrag. Hulpverleners kunnen ouders ondersteunen door hen te helpen stress te verminderen en consistente, positieve gedragsmanagementstrategieën te implementeren.
Een voorbeeld: Stel je een ouder voor die vaak te maken heeft met driftbuien van hun autistische kind tijdens het winkelen. Door mindful parenting technieken te gebruiken, kan de ouder leren om rustig te blijven en de driftbui te zien als een uiting van overprikkeling in plaats van opzettelijke ongehoorzaamheid. Dit kan leiden tot een meer geduldige en ondersteunende reactie, zoals het bieden van een rustige plek voor het kind om tot rust te komen.
Suvarna V, Farrell L, Adams D, Emerson LM, Paynter J. Parenting Practices and Externalizing Behaviors in Autistic Children: A Systematic Literature Review. Clin Child Fam Psychol Rev. 2024 Mar;27(1):235-256. doi: 10.1007/s10567-024-00467-6. Epub 2024 Feb 26. PMID: 38407761; PMCID: PMC10920481.
