Eenzaamheid, of ervaren sociale isolatie, verwijst naar het gevoel van leed als gevolg van een waargenomen tekort in de kwantiteit en kwaliteit van sociale relaties. Dit gevoel kan optreden, zelfs als iemand een groot sociaal netwerk heeft.
Jongeren met ADHD hebben vaak problemen in hun sociale interacties en relaties met leeftijdsgenoten. Hoewel veel onderzoek zich richt op problemen in sociale netwerken en peerfuncties, is er minder aandacht besteed aan de subjectieve ervaring en tevredenheid met sociale relaties.
Eenzaamheid is een belangrijk volksgezondheidsprobleem met goed gedocumenteerde negatieve effecten op de geestelijke gezondheid, waaronder depressie, angst en suïcidale gedachten. In de algemene bevolking voorspelt chronische eenzaamheid toename in mentale gezondheidsproblemen. Gezien de negatieve gevolgen van zowel ADHD als eenzaamheid, is het cruciaal om de niveaus van eenzaamheid bij jongeren met ADHD beter te begrijpen om toekomstige onderzoek en klinische richtingen te informeren.
Onderzoeksopzet en methodologie
Dit onderzoek omvat een systematische review en meta-analyse van 20 studies die de eenzaamheidsniveaus bij jongeren met ADHD vergelijken met die zonder ADHD, en de associatie tussen eenzaamheid en mentale gezondheidsproblemen bij jongeren met ADHD onderzoeken. Zes elektronische databases werden doorzocht en relevante studies werden geselecteerd op basis van strikte inclusiecriteria.
De meta-analyse werd uitgevoerd met behulp van de “metafor”-pakket in RStudio om de verschillen in eenzaamheidsniveaus tussen de twee groepen te evalueren. Daarnaast werd een narratieve synthese gebruikt om de bevindingen met betrekking tot de associaties tussen eenzaamheid en mentale gezondheidsproblemen samen te vatten.
Bevindingen
De meta-analyse toonde aan dat jongeren met ADHD significant hogere niveaus van eenzaamheid rapporteerden dan hun leeftijdsgenoten zonder ADHD. De effectgrootte was klein tot middelgroot (Hedges’ g = 0.41) met een hoge mate van heterogeniteit (I² = 75.1%). Dit wijst erop dat hoewel ADHD geassocieerd is met verhoogde eenzaamheid, de variabiliteit tussen de studies aanzienlijk is, mogelijk door verschillen in demografische factoren zoals leeftijd en geslacht.
Stel je voor dat je in een klas zit en altijd moeite hebt om vrienden te maken. Hoewel je veel kinderen om je heen hebt, voel je je toch vaak alleen en niet begrepen. Dit is hoe veel jongeren met ADHD zich voelen, ondanks dat ze niet noodzakelijkerwijs sociaal geïsoleerd zijn.
Eenzaamheid en mentale gezondheid bij ADHD
Het onderzoek vond sterke associaties tussen eenzaamheid en mentale gezondheidsproblemen bij jongeren met ADHD. Eenzaamheid bleek een belangrijke factor te zijn die bijdraagt aan depressie en angst bij deze jongeren. Een studie suggereerde zelfs dat eenzaamheid de relatie tussen ADHD-diagnose en depressie volledig medieert. Dit betekent dat eenzaamheid een cruciale rol kan spelen in het ontwikkelen van depressieve symptomen bij jongeren met ADHD.
Denk aan een jongere met ADHD die zich constant buitengesloten voelt. Deze aanhoudende gevoelens van eenzaamheid kunnen leiden tot een sombere stemming, wat uiteindelijk kan uitmonden in een depressie. Dit benadrukt het belang van het aanpakken van eenzaamheid om de geestelijke gezondheid van jongeren met ADHD te verbeteren.
Praktische aanbevelingen
De bevindingen van dit onderzoek suggereren dat jongeren met ADHD meer risico lopen op eenzaamheid en de daarmee samenhangende negatieve mentale gezondheidsuitkomsten. Het is belangrijk dat ouders, leraren en zorgverleners zich bewust zijn van deze risico’s en proactief werken aan het bevorderen van positieve sociale interacties voor jongeren met ADHD.
Praktische aanbevelingen zijn onder andere het creëren van ondersteunende sociale omgevingen waarin jongeren met ADHD zich geaccepteerd en begrepen voelen. Dit kan bijvoorbeeld door sociale vaardigheidstrainingen en het bevorderen van inclusieve activiteiten in school en gemeenschapsinstellingen. En verder:
- Jongeren met ADHD kunnen baat hebben bij training in sociale vaardigheden. Deze trainingen helpen hen om beter te communiceren, vriendschappen te sluiten en sociale signalen te begrijpen.
- Het vinden van vrienden met vergelijkbare interesses of ervaringen kan helpen. Dit kan door deel te nemen aan clubs, hobbygroepen of online gemeenschappen waar ze zich geaccepteerd en begrepen voelen.
- Het raadplegen van een psycholoog of counselor kan jongeren helpen om te gaan met gevoelens van eenzaamheid. Therapieën zoals cognitieve gedragstherapie (CGT) kunnen effectief zijn.
- Ouders en leraren kunnen een ondersteunende rol spelen door een veilige en inclusieve omgeving te creëren. Ze kunnen jongeren aanmoedigen en ondersteunen in sociale situaties.
- Sport en creatieve activiteiten zoals muziek, kunst of theater kunnen helpen bij het opbouwen van zelfvertrouwen en het ontmoeten van nieuwe mensen in een ontspannen setting.
- Mindfulness en ontspanningstechnieken kunnen jongeren helpen om te gaan met stress en angst die vaak gepaard gaan met eenzaamheid. Dit kan bijdragen aan een beter emotioneel welzijn.
- Vrijwilligerswerk kan jongeren de kans geven om zich nuttig en gewaardeerd te voelen, wat hun zelfvertrouwen en sociale netwerk kan vergroten.
- Online platforms kunnen een manier zijn om vriendschappen te sluiten en te onderhouden, vooral als face-to-face interactie moeilijk is.
- Het ontwikkelen van een dagelijkse routine en structuur kan helpen bij het beheren van ADHD-symptomen, wat weer kan bijdragen aan een beter sociaal functioneren.
Het belangrijkste is dat jongeren met ADHD zich gesteund voelen en weten dat er hulp en middelen beschikbaar zijn om hen te helpen omgaan met eenzaamheid. Het aanmoedigen van een positieve omgeving en het bieden van de juiste tools kan een groot verschil maken in hun welzijn.
Jong A, Odoi CM, Lau J, J Hollocks M. Loneliness in Young People with ADHD: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Atten Disord. 2024 May;28(7):1063-1081. doi: 10.1177/10870547241229096. Epub 2024 Feb 23. PMID: 38400533; PMCID: PMC11016212.
