Autisme is een veelbesproken onderwerp in de media. Films, series en nieuwsartikelen laten steeds vaker autistische personages of verhalen zien. Maar hoe realistisch is dit beeld? En wat doet het met hoe mensen met autisme worden behandeld?
De media bepalen grotendeels hoe de samenleving autisme ziet. Soms zorgen ze voor meer bewustwording en begrip. Maar vaak versterken ze ook hardnekkige misvattingen en stigma’s. Denk aan het stereotype van de briljante, maar sociaal onhandige wetenschapper of de autistische persoon die ‘geen emoties’ heeft. Zulke eenzijdige beelden kunnen schadelijk zijn.
In dit artikel kijken we hoe autisme wordt weergegeven in nieuwsmedia, entertainment en sociale media. We bespreken de impact van deze beeldvorming en hoe het beter kan.
Hoe autisme in het nieuws
Het nieuws is een belangrijke bron van informatie over autisme. Maar onderzoek laat zien dat de berichtgeving vaak sensatiegericht is en niet altijd een realistisch beeld geeft.
- Probleemgerichte framing: Veel nieuwsartikelen presenteren autisme als iets negatiefs dat bestreden moet worden, in plaats van een vorm van neurodiversiteit.
- Focus op uitzonderingen: Media brengen vaak verhalen over autistische mensen met extreme talenten (bijvoorbeeld wiskundige wonderkinderen), terwijl dit maar bij een klein percentage voorkomt.
- Weinig autistische stemmen: In veel nieuwsberichten over autisme komen vooral experts, ouders of hulpverleners aan het woord, maar niet autistische mensen zelf.
Een voorbeeld hiervan is hoe in de jaren 90 de media bijdroegen aan de paniek rond vaccins en autisme. Ondanks wetenschappelijk bewijs dat vaccins geen autisme veroorzaken, blijft deze mythe dankzij (social) media-aandacht hardnekkig bestaan.
Autistische personages als karikatuur
Films en series hebben een enorme invloed op hoe mensen autisme zien. Helaas zijn veel fictieve autistische personages gebaseerd op stereotypen in plaats van realistische ervaringen. De meest voorkomende stereotypes:
- Het ‘geniale genie’: Denk aan personages zoals Sheldon Cooper (The Big Bang Theory) of Raymond Babbitt (Rain Man). Ze hebben extreme intellectuele vaardigheden, maar zijn sociaal volledig onhandig. Dit stereotype zorgt ervoor dat veel mensen denken dat alle autistische mensen buitengewone talenten hebben, terwijl dat slechts bij een klein deel zo is.
- De emotieloze robot: Sommige personages worden neergezet alsof ze geen emoties voelen of uiten, zoals Sherlock Holmes in recente verfilmingen. Dit beeld is niet alleen onjuist, maar ook schadelijk. Autistische mensen voelen wél emoties, alleen kunnen ze deze soms anders verwerken of uiten.
- De ‘zielige’ autist: Sommige films tonen autisme als een zware last, waarbij de persoon hulpeloos is en volledig afhankelijk van anderen. Dit doet geen recht aan de zelfstandigheid en diversiteit binnen de autistische gemeenschap.
Veel autistische personages worden gespeeld door niet-autistische acteurs. Dit maakt de representatie minder authentiek en versterkt misvattingen. Gelukkig zien we steeds vaker series waarin autistische acteurs zelf hun rol vertolken, zoals in As We See It.
Sociale media
Sociale media bieden een platform voor autistische mensen om hun eigen verhalen te delen. Dit is een grote stap vooruit. Er zitten goede en slechte kanten aan:
- Autistische influencers zoals Paige Layle en Agony Autie vergroten het begrip van autisme door hun eigen ervaringen te delen. Ze laten zien hoe breed het spectrum is en helpen misvattingen te corrigeren.
- Communityvorming: Platforms zoals TikTok, Instagram, Reddit en natuurlijk ons eigen forum geven autistische mensen de kans om elkaar te vinden en ervaringen uit te wisselen.
- Meer zichtbaarheid voor vrouwen en minderheden: Lange tijd werd autisme vooral bij jongens herkend. Door sociale media komt er meer aandacht voor ondergediagnosticeerde groepen, zoals vrouwen en niet-westerse autistische mensen.
- Misleidende trends: Sommige TikTok-video’s geven een te simplistisch beeld van autisme, alsof het alleen maar gaat om ‘niet van oogcontact houden’. Dit kan leiden tot verkeerde zelfdiagnoses of het bagatelliseren van de uitdagingen die autisme met zich mee kan brengen.
- Haat en misinformatie: Net zoals bij andere onderwerpen zijn er ook op sociale media groepen die foute informatie verspreiden of autistische mensen discrimineren.
Van stigma naar begrip
Gelukkig zien we steeds vaker dat media autisme op een eerlijkere en inclusievere manier weergeven. Maar er is nog veel werk te doen. Wat kan er beter?
- Meer autistische stemmen aan het woord laten. In nieuwsberichten, talkshows en documentaires moeten autistische mensen zelf vertellen hoe zij de wereld ervaren.
- Meer diversiteit in autistische personages. Autisme is een breed spectrum, maar films en series laten vaak alleen witte, mannelijke autistische personages zien. De ervaring van vrouwen, mensen van kleur en LGBTQ+-autisten verdient meer aandacht.
- Vermijden van stereotypering. Autistische mensen zijn méér dan een ‘savant’ of ‘sociale kluns’. Media moeten complexere en realistischere personages creëren.
Een mooi voorbeeld is de Netflix-serie Atypical, waarin een autistische jongen de hoofdrol speelt. Hoewel de serie niet perfect is, laat deze wel de ontwikkeling van het personage en zijn sociale relaties zien, zonder hem tot een karikatuur te maken.
De manier waarop de media autisme weergeven, beïnvloedt hoe de samenleving ermee omgaat. Soms helpt het om meer begrip te kweken, maar vaak worden stereotypes en stigma’s juist versterkt. Wat denk jij?
- Welke mediarepresentaties van autisme vind jij treffend of juist misleidend?
- Hoe kunnen media bijdragen aan een positiever beeld van autisme?
- Zie jij vooruitgang in de manier waarop autisme wordt afgebeeld?
Hungerford C, Kornhaber R, West S, Cleary M. Autism, Stereotypes, and Stigma: The Impact of Media Representations. Issues Ment Health Nurs. Published online February 6, 2025. doi:10.1080/01612840.2025.2456698
