Psychiatrische ziekten worden vaak beschouwd als niet-overdraagbare aandoeningen, net zoals hart- en vaatziekten, diabetes, kanker en chronische luchtwegaandoeningen. Deze ziekten hebben meestal een genetische achtergrond die zich manifesteert wanneer er omgevingsrisicofactoren aanwezig zijn, zoals obesitas, tabaksgebruik of alcoholconsumptie. Maar zouden psychiatrische aandoeningen, in zekere zin, ook besmettelijk kunnen zijn? Een interessante studie uit Finland suggereert dat dit mogelijk is. Deze studie vond dat adolescenten met klasgenoten die een psychiatrische aandoening hebben, een verhoogde kans hebben om zelf een mentale stoornis te ontwikkelen in hun volwassen leven.
Genetische en omgevingsfactoren
Psychiatrische aandoeningen zoals depressie, angststoornissen en schizofrenie hebben vaak een genetische component. Dit betekent dat iemand met een familiegeschiedenis van een bepaalde aandoening een verhoogd risico heeft om deze aandoening te ontwikkelen. Echter, genetische predispositie alleen is meestal niet voldoende om de aandoening te veroorzaken. Omgevingsfactoren spelen een cruciale rol in het manifesteren van deze genetische kwetsbaarheden. Risicofactoren zoals chronische stress, misbruik van middelen, gebrek aan sociale steun en traumatische ervaringen kunnen allemaal bijdragen aan het ontstaan van psychiatrische aandoeningen.
Sociale transmissie van mentale aandoeningen
Een studie uitgevoerd in Finland tussen 1985 en 1997 volgde 713.809 adolescenten met een gemiddelde leeftijd van 16,1 jaar. Uit deze studie bleek dat jongeren die in de negende klas klasgenoten hadden met een psychiatrische diagnose, later zelf een verhoogd risico hadden op het ontwikkelen van een mentale stoornis. Meer dan 47.000 jongeren in de studie hadden al een psychiatrische diagnose tegen de tijd dat ze in de negende klas zaten. De rest van de deelnemers werd gevolgd tot het moment van een diagnose van een psychiatrische stoornis, emigratie of overlijden tot aan 2019.
Stel je voor dat een student, laten we hem Paul noemen, in de negende klas zit en enkele van zijn vrienden kampen met depressie. Paul, die van nature gevoelig is voor stress, begint de symptomen van zijn vrienden op te merken en ervaart zelf ook meer stress en somberheid. Door de voortdurende interactie met zijn vrienden en het delen van negatieve ervaringen, begint Paul’s mentale gezondheid te verslechteren. Uiteindelijk ontwikkelt Paul zelf een depressie, deels als gevolg van de emotionele invloed van zijn sociale omgeving.
Het interessante aan deze bevinding is dat het suggereert dat mentale aandoeningen mogelijk binnen sociale netwerken kunnen worden “overgedragen”. Dit betekent dat blootstelling aan klasgenoten met een psychiatrische stoornis een risicofactor kan zijn voor het later ontwikkelen van een soortgelijke aandoening. Hoewel er meer onderzoek nodig is, wijzen de resultaten erop dat sociale interacties en gedeelde ervaringen een belangrijke rol kunnen spelen bij het verspreiden van mentale gezondheidsproblemen.
Rol van het microbioom
Het menselijk lichaam herbergt triljoenen micro-organismen, gezamenlijk bekend als het microbioom. Deze micro-organismen, die voornamelijk in de darmen, op de huid en in de mond leven, spelen een cruciale rol in onze algehele gezondheid, inclusief de gezondheid van onze hersenen. Onderzoek heeft aangetoond dat verstoringen in het microbioom, ook wel dysbiose genoemd, kunnen bijdragen aan mentale aandoeningen zoals angst en depressie.
Bepaalde infectieuze pathogenen kunnen rechtstreeks de hersenen beschadigen en hun functies aantasten. Bijvoorbeeld, Treponema pallidum, de bacterie die syfilis veroorzaakt, kan leiden tot neurologische schade. Andere voorbeelden zijn Bartonella, dat in verband is gebracht met schizofrenie, en cytomegalovirus, dat gerelateerd is aan bipolaire stoornis.
Daarnaast hebben studies met muizen aangetoond dat de verwijdering van darmmicroben leidt tot mentale veranderingen, zoals verhoogde angst en stress. Dit benadrukt het belang van een gezond microbioom voor de hersenfunctie en mentale gezondheid.
Microbioomtransmissie en mentale gezondheid
Interessant is dat het microbioom kan worden overgedragen tussen individuen die nauw met elkaar samenleven. Studies hebben aangetoond dat mensen die samenwonen, familieleden, en zelfs huisdieren, microbiomen delen via dagelijkse interacties en gedeelde omgevingen. Dit kan impliceren dat de samenstelling van ons microbioom niet alleen beïnvloed wordt door onze eigen genetica en levensstijl, maar ook door de mensen en dieren met wie we ons leven delen.
Maria en haar partner Job delen een huis en hebben een hond. Na verloop van tijd beginnen hun microbiomen meer op elkaar te lijken vanwege het delen van dezelfde leefomgeving en het hebben van nauw fysiek contact. Als Job een verstoring in zijn darmmicrobioom ervaart, kan dit indirect ook invloed hebben op Maria’s microbioom en mogelijk haar mentale gezondheid, vooral als ze genetisch vatbaar is voor mentale aandoeningen.
De orale microbiomen worden bijvoorbeeld vaak overgedragen via speeksel, door zoenen of het delen van eetgerei. Ook huid-op-huidcontact en face-to-face interacties dragen bij aan de transmissie van microbiomen. Dit heeft belangrijke implicaties voor de gezondheid, aangezien de samenstelling van het microbioom invloed heeft op ons immuunsysteem, ontstekingsreacties en uiteindelijk de gezondheid van onze hersenen.
Conclusie
Het idee dat psychiatrische aandoeningen mogelijk overdraagbaar zijn, opent nieuwe perspectieven voor zowel onderzoek als behandeling. Hoewel genetische en omgevingsfactoren onbetwistbaar een rol spelen in de ontwikkeling van mentale aandoeningen, suggereren recente bevindingen dat sociale interacties en het microbioom ook belangrijke factoren kunnen zijn.
Alho J, Gutvilig M, Niemi R, et al. Transmission of Mental Disorders in Adolescent Peer Networks. JAMA Psychiatry. Published online May 22, 2024.
Wainberg ML, Helpman L, Duarte CS, Vermund SH, Mootz JJ, Gouveia L, Oquendo MA, McKinnon K, Cournos F. Curtailing the communicability of psychiatric disorders. Lancet Psychiatry. 2018 Nov;5(11):940-944.
Toader C, Dobrin N, Costea D, Glavan LA, Covache-Busuioc RA, Dumitrascu DI, Bratu BG, Costin HP, Ciurea AV. Mind, Mood and Microbiota-Gut-Brain Axis in Psychiatric Disorders. Int J Mol Sci. 2024 Mar 15;25(6):3340.
Valles-Colomer M, Blanco-Míguez A, et al. The person-to-person transmission landscape of the gut and oral microbiomes. Nature. 2023 Feb;614(7946):125-135.
