Hebben autistische mensen dezelfde morele grondslagen?

De morele grondslagen van een persoon bepalen grotendeels hoe ze de wereld om zich heen ervaren en hoe ze beslissingen nemen. Deze fundamenten kunnen verschillen tussen mensen en zijn vaak gebaseerd op een combinatie van persoonlijkheid, opvoeding en ervaringen.

Dit artikel bespreekt de bevindingen van een recent onderzoek naar de morele fundamenten van autistische mensen en mensen met systematische denkwijzen. We verkennen hoe deze fundamenten verschillen van die van typische mensen, en wat de implicaties hiervan zijn voor de samenleving.

Wat zijn morele grondslagen?

De Moral Foundations Theory (MFT) stelt dat er vijf primaire morele fundamenten zijn die mensen gebruiken om morele oordelen te vellen: Zorg, Eerlijkheid, Loyaliteit, Autoriteit en Heiligheid. Elk van deze fundamenten heeft een specifieke functie:

1. Zorg/Harm: Bezorgdheid om het welzijn van anderen en een afkeer van schade en geweld.
2. Eerlijkheid/Valsspelen: De nadruk op eerlijkheid, gerechtigheid en het geven van wat mensen toekomt.
3. Loyaliteit/Verraad: Het gevoel van verbondenheid met een groep en het belang van groepssolidariteit.
4. Autoriteit/Onderwerping: Respect voor hiërarchieën en sociale orde.
5. Heiligheid/Degradatie: Het gevoel van reinheid en de behoefte om sommige dingen zuiver en beschermd te houden.

Recentelijk is een zesde fundament voorgesteld: Vrijheid/Onderdrukking. Dit fundament gaat over het verzet tegen onderdrukking en de bescherming van individuele vrijheden.

Empathizing-Systemizing Theory (E-S Theory) en morele oordelen

E-S Theory suggereert dat autistische individuen meestal een sterke voorkeur hebben voor systematiseren, met intacte of verhoogde affectieve empathie maar vaak lagere cognitieve empathie. Deze theorie helpt verklaren waarom autistische mensen specifieke sterke punten en uitdagingen hebben, en biedt inzicht in hun unieke manier van denken en interacteren met de wereld.

Empathizing-Systemizing Theory (E-S Theory)

De Empathizing-Systemizing Theory (E-S Theory), ontwikkeld door Simon Baron-Cohen, biedt een raamwerk om verschillen in menselijke cognitie en gedrag te begrijpen. Deze theorie stelt dat individuen langs twee dimensies kunnen worden geplaatst: empathiseren (E) en systematiseren (S).

1. Empathiseren verwijst naar het vermogen om de emoties, gedachten en intenties van anderen te herkennen en hierop adequaat emotioneel te reageren. Mensen die hoog scoren op empathiseren (Type E) zijn vaardig in sociale interacties en hebben een sterk ontwikkeld inlevingsvermogen. Ze zijn goed in het begrijpen van complexe sociale dynamieken en zijn vaak gevoelig voor de emoties van anderen.
2. Systematiseren daarentegen is het vermogen om systemen te analyseren en te bouwen, of dit nu mechanische, numerieke, of abstracte systemen zijn. Mensen met een hoge systematiseringsscore (Type S) hebben een voorkeur voor orde, regels en voorspelbaarheid. Ze excelleren in het herkennen van patronen en het oplossen van problemen door middel van logische structuren.

De E-S Theory postuleert vijf cognitieve profielen:

1. Type E (Empathizers): Mensen met een hogere empathiseringsscore dan systematiseringsscore.
2. Type S (Systemizers): Mensen met een hogere systematiseringsscore dan empathiseringsscore.
3. Type B (Balanced): Mensen met vergelijkbare scores op beide dimensies.
4. Extreme Type E: Mensen met zeer hoge empathiserings- en zeer lage systematiseringsscores.
5. Extreme Type S: Mensen met zeer hoge systematiserings- en zeer lage empathiseringsscores.

Deze profielen helpen bij het begrijpen van de diversiteit in menselijke cognitie. Bijvoorbeeld, autistische mensen hebben vaak een profiel dat verschuift naar Type S of Extreme Type S, wat verklaart waarom ze sterk zijn in systematiseren maar moeite kunnen hebben met sociale interacties.

De E-S Theory heeft ook implicaties voor het begrijpen van morele oordelen, zoals onderzocht in het artikel. Mensen met een empathisch profiel (Type E) hebben de neiging om morele beslissingen te baseren op zorg en medeleven, terwijl systematische denkers (Type S) eerder geneigd zijn om beslissingen te baseren op rechtvaardigheid en logische regels. Dit inzicht helpt bij het begrijpen van de complexiteit en diversiteit van menselijke moraal en gedrag.

Cognitieve en affectieve empathie

Empathie is een complex en veelzijdig begrip dat doorgaans wordt onderverdeeld in twee hoofdcomponenten: cognitieve empathie en affectieve empathie. Cognitieve empathie verwijst naar het vermogen om de gedachten en gevoelens van anderen te begrijpen en te voorspellen. Dit aspect van empathie, ook wel bekend als “theory of mind” of “mentaliseren”, stelt mensen in staat om zich in te leven in de perspectieven van anderen, zelfs als deze verschillen van hun eigen ervaringen.

Affectieve empathie, daarentegen, is het vermogen om emotioneel te reageren op de gevoelens van anderen. Dit betekent dat iemand niet alleen begrijpt wat een ander voelt, maar ook emotioneel meevoelt. Affective empathie omvat reacties zoals medeleven en zorg, en is cruciaal voor het opbouwen van emotionele verbindingen en sociale relaties.

Het onderscheid tussen cognitieve en affectieve empathie is belangrijk omdat ze verschillende rollen spelen in sociale interacties en morele oordelen. Bijvoorbeeld, mensen met autisme hebben vaak intacte of verhoogde affectieve empathie, waardoor ze oprecht bezorgd kunnen zijn om anderen, maar ze kunnen moeite hebben met cognitieve empathie, wat betekent dat ze het soms lastig vinden om de gedachten en intenties van anderen te doorgronden. Dit kan leiden tot misverstanden in sociale situaties, ondanks een sterke onderliggende zorg voor het welzijn van anderen. Begrip van deze nuances kan helpen bij het beter ondersteunen van neurodivergente individuen in hun sociale interacties en persoonlijke relaties.

Moral Foundations Theory

Het onderzoek waaruit dit artikel put, maakte gebruik van de Moral Foundations Questionnaire (MFQ) en de Empathy Quotient (EQ) en Systemizing Quotient (SQ). Deelnemers bestonden uit 307 autistische personen en 415 neurotypische personen, waarbij hun morele fundamenten, empathische vermogens en systematiseringsneigingen werden gemeten. Daarnaast werd een grotere dataset van 7595 typische mensen gebruikt om de bevindingen te verfijnen.

Autistische en neurotypische mensen vergeleken

Uit het onderzoek bleek dat autistische mensen en typische mensen vergelijkbare scores hadden op het gebied van Zorg. Dit suggereert dat, ondanks hun sociale interactie-uitdagingen, autistische mensen een vergelijkbaar niveau van bezorgdheid voor anderen hebben als typische mensen. Een interessant verschil was dat autistische mensen meer waarde hechtten aan Eerlijkheid dan aan Zorg, terwijl typische mensen de neiging hadden om Zorg belangrijker te vinden dan Eerlijkheid.

De rol van empathie in morele oordelen

Een belangrijk inzicht uit het onderzoek was dat affectieve empathie (maar niet cognitieve empathie) positief correleerde met Zorg bij zowel autistische als typische mensen. Dit betekent dat het vermogen om emotioneel te reageren op anderen belangrijker is voor het morele fundament van Zorg dan het vermogen om de gedachten en gevoelens van anderen te begrijpen. Voor Eerlijkheid daarentegen, bleken systematiseringsneigingen een grotere rol te spelen bij autistische mensen.

Systematiseren en eerlijkheid: Een uniek verband

Een van de meest opvallende bevindingen was dat autistische mensen en mensen met hoge systematiseringsscores meer waarde hechtten aan Eerlijkheid dan typische mensen. Dit kan worden toegeschreven aan hun neiging om logica en regels te volgen. Bijvoorbeeld, een autistische persoon kan erop staan dat iedereen volgens dezelfde regels wordt behandeld, ongeacht de context, wat een sterk gevoel van rechtvaardigheid weerspiegelt.

Politieke voorkeuren en morele fundamenten

Het onderzoek toonde ook aan dat mensen met een systematiserende denkwijze vaker libertarische politieke overtuigingen hebben. Dit komt overeen met hun voorkeur voor regels en logica en hun verzet tegen sociale beperkingen. Autistische mensen en systematiserende types waren minder geneigd om Loyaliteit, Autoriteit en Heiligheid belangrijk te vinden, wat hen mogelijk minder vatbaar maakt voor traditionele en conservatieve politieke ideeën.

Systematiseren en libertarisme

1. Systematiseren: Mensen die hoog scoren op systematiseren, hebben de neiging om de wereld te begrijpen door middel van regels en logica. Ze zijn goed in het analyseren van systemen en het toepassen van vaste principes om problemen op te lossen. Dit betekent echter niet dat ze per se een voorkeur hebben voor veel regels, maar eerder dat ze consistentie en voorspelbaarheid waarderen in de regels die er zijn.
2. Libertarisme: Libertarisme is een politieke filosofie die streeft naar maximale individuele vrijheid en minimale overheidsinmenging. Het pleit voor het recht van individuen om hun eigen leven te leiden zonder onnodige beperkingen van de staat. Libertariërs geloven in zelfverantwoordelijkheid en de vrijheid om keuzes te maken, zolang deze de vrijheid van anderen niet schaden.

Het verband tussen systematiseren en libertarisme kan als volgt worden verklaard:

• Regels en principes: Libertariërs zijn niet tegen regels op zich, maar tegen regels die als onnodige beperkingen worden gezien. Ze waarderen principes zoals eigendomsrechten, vrijwillige overeenkomsten en zelfeigenaarschap. Deze principes kunnen zeer aantrekkelijk zijn voor systematiserende individuen omdat ze logisch, consistent en voorspelbaar zijn.
• Minimale overheidsinmenging: Systematiserende mensen kunnen gefrustreerd raken door complexe en inconsistente overheidsregels en bureaucratieën. Libertarisme biedt een visie van een samenleving waar regels simpel en duidelijk zijn, en waar de individuele logica en eigen verantwoordelijkheid centraal staan.
• Vrijheid en autonomie: Libertariërs hechten veel waarde aan persoonlijke vrijheid en autonomie, waarden die ook aantrekkelijk kunnen zijn voor systematiserende individuen die hun eigen leven willen organiseren zonder bemoeienis van bovenaf. De vrijheid om eigen keuzes te maken binnen een duidelijk gedefinieerd kader past bij hun behoefte aan orde en systeemdenken.

Implicaties voor de praktijk en toekomstig onderzoek

Deze bevindingen hebben belangrijke implicaties voor de praktijk. Begrip van de unieke morele fundamenten van autistische individuen kan helpen bij het ontwikkelen van meer inclusieve beleidsmaatregelen en ondersteuningssystemen. Toekomstig onderzoek zou zich kunnen richten op hoe deze morele fundamenten zich vertalen in daadwerkelijke beslissingen en gedrag, vooral in complexe en emotioneel geladen situaties.

Greenberg YDM, Holt R, Allison C, Smith P, Newman R, Boardman-Pretty T, Haidt J, Baron-Cohen S. Moral foundations in autistic people and people with systemizing minds. Mol Autism. 2024 May 14;15(1):20. doi: 10.1186/s13229-024-00591-8. PMID: 38745228; PMCID: PMC11092219.