Traditioneel is autisme vaak benaderd vanuit een essentialistisch perspectief, waarin het wordt gezien als een vaststaand, biologisch bepaald fenomeen. Echter, recent onderzoek wijst op een nieuw begrip van autisme, één die rekening houdt met de wisselwerking tussen het individu en zijn omgeving. Deze benadering, bekend als het transactionele model, biedt nieuwe inzichten en hoop voor vroege hulp en ondersteuning.
Autisme als transactioneel fenomeen
Het traditionele essentialistische perspectief beschouwt autisme als een biologisch bepaalde toestand, waarbij de nadruk ligt op genetische en neurologische factoren. Deze benadering heeft geleid tot een zoektocht naar specifieke biologische markers en genetische oorzaken van autisme. Hoewel dit onderzoek waardevolle inzichten heeft opgeleverd, heeft het vooralsnog niet geleid tot eenvoudige verklaringen of oplossingen.
Het transactionele model daarentegen beschouwt autisme als een fenomeen dat ontstaat uit de complexe interacties tussen het neurodivergente brein en de sociale en fysieke omgeving. Dit model suggereert dat de kenmerken van autisme zich ontwikkelen en veranderen als reactie op deze interacties, en niet enkel door genetische aanleg of neurologische structuren. Een belangrijk aspect van deze benadering is de erkenning dat de sociale omgeving een significante invloed kan hebben op de ontwikkeling van autistische kenmerken.
Het transactionele model van autisme gaat er dus van uit dat neurodiversiteit aangeboren is, maar dat de manier waarop deze neurodiversiteit zich ontwikkelt, sterk wordt beïnvloed door omgevingsfactoren. Dit betekent dat hoewel de basiskenmerken van neurodivergentie (zoals autisme) biologisch zijn, de uiteindelijke ontwikkeling en manifestatie ervan mede bepaald worden door de interacties van het individu met zijn sociale en fysieke omgeving.
Met andere woorden, het transactionele model stelt dat autistische kenmerken en gedragspatronen ontstaan door een dynamische wisselwerking tussen de aangeboren neurodiversiteit van het individu en de kwaliteit van de omgevingsinvloeden, vooral tijdens de vroege ontwikkeling. Dit perspectief impliceert dat veranderingen in de sociale omgeving en interacties, zoals door gerichte interventies, een significante invloed kunnen hebben op de ontwikkeling en uitkomst van autistische kenmerken.
Hierdoor verschuift de focus van uitsluitend genetische en biologische factoren naar een bredere kijk die ook de rol van sociale en omgevingsinvloeden erkent, en die mogelijkheden biedt voor vroege interventies en ondersteuning om de ontwikkeling van kinderen met autisme positief te beïnvloeden.
Bewijsmateriaal voor het transactionele model
Het meest overtuigende bewijs voor het transactionele model komt uit interventiestudies die gericht zijn op vroege ontwikkeling en sociale interactie. Een reeks gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken heeft aangetoond dat veranderingen in de sociale omgeving van jonge kinderen met een verhoogd risico op autisme significante en blijvende effecten kunnen hebben op hun ontwikkeling.
Een voorbeeld hiervan is de PACT-studie (Paediatric Autism Communication Therapy), waarin ouders werden getraind om beter te reageren op de communicatie van hun kind. Deze interventie leidde tot verbeteringen in sociale interactie en communicatie bij de kinderen, die zelfs jaren na de interventie nog zichtbaar waren. Dit suggereert dat door de kwaliteit van de sociale interacties te verbeteren, de uitkomst van het autistische fenotype positief kan worden beïnvloed.
Een ander onderzoek, de iBASIS-VIPP-studie, richtte zich op baby’s met een verhoogd risico op autisme en hun ouders. Door ouders te leren om gevoeliger en responsiever te reageren op de signalen van hun baby’s, zagen de onderzoekers een afname in autistische kenmerken op latere leeftijd. Deze resultaten benadrukken de invloed van de vroege sociale omgeving op de ontwikkeling van autisme.
De praktijk
De bevindingen uit deze onderzoeken hebben belangrijke implicaties voor ouders, verzorgers en professionals die werken met kinderen met autisme. Het transactionele model suggereert dat door de sociale omgeving aan te passen en te optimaliseren, we de ontwikkeling van autistische kenmerken kunnen beïnvloeden. Dit betekent dat interventies zich niet alleen moeten richten op het kind zelf, maar ook op de interacties tussen het kind en zijn omgeving.
Een praktisch voorbeeld hiervan is het aanmoedigen van ouders om meer gestructureerde en voorspelbare routines te creëren, die de communicatie en sociale interactie bevorderen. Daarnaast kunnen professionals ouders begeleiden bij het herkennen en reageren op de subtiele signalen van hun kind, wat kan leiden tot meer wederzijdse interacties en een gevoel van verbondenheid.
Kritiek en beperkingen
Hoewel het transactionele model veelbelovend is, zijn er ook kritieken en beperkingen. Een belangrijke kritiek is dat niet alle kinderen en gezinnen evenveel baat hebben bij deze benadering. De effectiviteit van behandeling kan variëren afhankelijk van individuele verschillen en de specifieke omstandigheden van het gezin. Bovendien is er nog steeds behoefte aan meer onderzoek om de lange-termijneffecten van deze interventies volledig te begrijpen en te bevestigen.
Daarnaast wijzen critici erop dat het transactionele model de indruk kan wekken dat autisme volledig kan worden veranderd of geminimaliseerd door omgevingsaanpassingen, wat niet het geval is. Het is belangrijk om te erkennen dat autisme een blijvende neurodiversiteit is en dat interventies gericht moeten zijn op het verbeteren van de levenskwaliteit en het welzijn, in plaats van het “genezen” van autisme.
Conclusie
Het transactionele model biedt een vernieuwend perspectief op autisme, waarbij de wisselwerking tussen het individu en zijn omgeving centraal staat. Onderzoek toont aan dat vroege interventies die de kwaliteit van sociale interacties verbeteren, significante en blijvende positieve effecten kunnen hebben op de ontwikkeling van autistische kinderen. Hoewel er nog uitdagingen en beperkingen zijn, biedt deze benadering waardevolle inzichten en hoop voor ouders, verzorgers en professionals. Door de focus te verleggen van een puur biologisch naar een transactioneel begrip van autisme, kunnen we streven naar een meer inclusieve en ondersteunende omgeving voor neurodivergente individuen.
Green J. Autism as emergent and transactional. Front Psychiatry. 2022 Oct 7;13:988755. doi: 10.3389/fpsyt.2022.988755. PMID: 36304560; PMCID: PMC9595115.
